Ο ήχος της αναστροφής του μαγνητικού πεδίου της Γης επιστρέφει από τα βάθη 780.000 ετών

Μια από τις πιο αινιγματικές και θεαματικές διεργασίες του πλανήτη μας αποκαλύπτεται ξανά, αυτή τη φορά με τη μορφή ήχου. Ο λόγος για την αναστροφή των μαγνητικών πόλων της Γης, ένα φαινόμενο που, αν και σπάνιο σε ανθρώπινη κλίμακα, αποτελεί επαναλαμβανόμενο επεισόδιο στην ιστορία του πλανήτη. Πριν από μερικά χρόνια, μια επιστημονική ομάδα παρουσίασε για πρώτη φορά μια ηχητική απεικόνιση της αναστροφής που συνέβη πριν από περίπου 41.000 χρόνια, προσφέροντας μια νέα προσέγγιση στο φαινόμενο. Τώρα, μια διευρυμένη ομάδα ερευνητών επανέρχεται, δημιουργώντας ήχο από μια ακόμα παλαιότερη αναστροφή, αυτή που σημειώθηκε πριν από περίπου 780.000 χρόνια: την αποκαλούμενη αναστροφή Matuyama-Brunhes.

Η διαδικασία αυτή, που μετέτρεψε γεωλογικά δεδομένα σε ακουστικό σήμα, αποκαλύπτει μια ηχητική εμπειρία που μόνο ως ανατριχιαστική μπορεί να χαρακτηριστεί. Οι επιστήμονες Sanja Panovska και Ahmed Nasser Mahgoub από το Helmholtz Centre for Geosciences (GFZ) ανέπτυξαν ένα παγκόσμιο μοντέλο του μαγνητικού πεδίου της Γης κατά την περίοδο της αναστροφής, βασισμένοι σε δεδομένα από ιζηματογενή στρώματα που ανακτήθηκαν μέσω γεωτρήσεων σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Τα δεδομένα αυτά μετατράπηκαν αρχικά σε οπτική αναπαράσταση από τον Maximilian Arthus Schanner και στη συνέχεια σε ήχο από τον Klaus Nielsen και τον ίδιο τον Schanner.

Το μαγνητικό πεδίο της Γης δεν είναι κάτι στατικό. Δημιουργείται από τις κινήσεις λιωμένων μετάλλων στον εξωτερικό πυρήνα του πλανήτη και εκτείνεται εκατοντάδες χιλιόμετρα στο Διάστημα, προστατεύοντας τη Γη από το επιβλαβές ηλιακό και κοσμικό σωματιδιακό ρεύμα. Όταν όμως το πεδίο αυτό αποσταθεροποιείται και αντιστρέφεται – όπως συνέβη κατά την περίοδο Matuyama-Brunhes – το φαινόμενο έχει ευρύτερες επιπτώσεις.

Κατά τη διάρκεια τέτοιων αναστροφών, οι ακτίνες του Ήλιου διαπερνούν πιο εύκολα το αδύναμο πεδίο και αυξάνουν την παρουσία συγκεκριμένων ισοτόπων, όπως το βηρύλλιο-10, στην ατμόσφαιρα. Οι επιστήμονες εντοπίζουν αυτά τα ίχνη μέσα στους παγετώνες, χρησιμοποιώντας τα ως «καθρέφτη» της μεταβολής στο μαγνητικό πεδίο. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν ότι οι πόλοι δεν αλλάζουν θέση με απλό τρόπο – αντίθετα, φαίνονται να κινούνται αργά, με αστάθεια, δημιουργώντας πολλαπλά κέντρα μαγνητικής δραστηριότητας τα οποία συγχωνεύονται και διαλύονται, σαν «μεθυσμένα» μαγνητικά blobs. Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στο οπτικό μοντέλο και μεταφράζεται εξίσου εντυπωσιακά στον ήχο, ο οποίος θυμίζει αφηρημένη μουσική τρόμου.

Το γεγονός αυτό δεν ήταν απλώς ένα γεωλογικό συμβάν. Ανθρωπολογικά, το φαινόμενο συνέπεσε με την παρουσία πρώιμων ανθρώπινων ειδών, όπως ο Homo erectus, και θεωρείται ότι διήρκεσε έως και 22.000 χρόνια, αν και η ακριβής χρονική διάρκεια παραμένει αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης. Παρά την έλλειψη άμεσων αποδείξεων, είναι εύλογο να υποτεθεί ότι η αποδυνάμωση του μαγνητικού πεδίου είχε συνέπειες τόσο για την υγεία όσο και για το περιβάλλον των τότε ανθρώπων και άλλων μορφών ζωής, αφού η μαγνητόσφαιρα παίζει καθοριστικό ρόλο στην προστασία του πλανήτη από την κοσμική ακτινοβολία. Παρόμοιες αναταράξεις στο μαγνητικό πεδίο έχουν συσχετιστεί με έντονες κλιματικές μεταβολές σε άλλες ιστορικές περιόδους.

Ωστόσο, λόγω των ελλιπών ανθρωπολογικών αρχείων, οι επιπτώσεις αυτής της συγκεκριμένης αναστροφής στην ανθρώπινη εξέλιξη παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες.

Η αναστροφή Matuyama-Brunhes, εκτός από ένα επιστημονικό γεγονός, αποτελεί και σημαντικό γεωλογικό δείκτη. Έχει αποτυπωθεί σε παλαιά ρεύματα λάβας και χρησιμοποιείται από τους γεωλόγους για να προσδιορίσουν την έναρξη του Μέσου Πλειστοκαίνου, μιας περιόδου-κλειδί για την πορεία του σύγχρονου ανθρώπου.

Η μετατροπή ενός τόσο αφηρημένου και αργόσυρτου φαινομένου σε ήχο προσφέρει μια ασυνήθιστη αλλά αποτελεσματική εναλλακτική στην επιστημονική απεικόνιση. Αντί για διαγράμματα και χάρτες, οι επιστήμονες επέλεξαν να αποδώσουν το «τραγούδι της Γης» μέσα από τους παλμούς του ίδιου της του μαγνητικού συστήματος — έναν ηχητικό αντίλαλο από τα βάθη του γεωλογικού χρόνου, ο οποίος στοιχειώνει με τρόπο σχεδόν ποιητικό τις απαρχές της ανθρώπινης εξέλιξης.

Αν και οι περισσότεροι από εμάς δεν θα βιώσουμε ποτέ μια τέτοια αναστροφή, καθώς συμβαίνουν μεσοσταθμικά κάθε αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, η ηχητική τους αναπαράσταση μάς φέρνει πιο κοντά σε μια κοσμική αλήθεια: ο πλανήτης μας δεν είναι στατικός, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που πάλλεται, μεταμορφώνεται και, τελικά, μας υπενθυμίζει τη μικρότητα της παρουσίας μας στον απέραντο γεωλογικό χρόνο.

[via]