Ένα φλιτζάνι καφέ το πρωί μπορεί να προσφέρει κάτι περισσότερο από την πολυπόθητη εγρήγορση: σύμφωνα με νέα επιστημονική μελέτη από το Queen Mary University of London, η καφεΐνη φαίνεται να πυροδοτεί έναν βιολογικό διακόπτη που σχετίζεται με τη μακροζωία, αξιοποιώντας έναν αρχαίο κυτταρικό μηχανισμό που υπάρχει στα έμβια όντα εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.
Η νέα αυτή έρευνα βασίστηκε στη μελέτη κυττάρων μιας μονοκύτταρης μαγιάς, του λεγόμενου ζυμομύκητα (fission yeast), η οποία, παρότι απέχει σημαντικά από τον άνθρωπο, διαθέτει πολλά κοινά στοιχεία σε κυτταρικό επίπεδο. Μελετώντας τη δράση της καφεΐνης στα κύτταρα αυτά, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η ουσία επιδρά στον τρόπο που λειτουργεί ένα κρίσιμο δίκτυο ενέργειας και αντίδρασης στο στρες, και αυτή η παρέμβαση φαίνεται να επηρεάζει τη διαδικασία της γήρανσης.
Η ίδια ερευνητική ομάδα είχε στο παρελθόν εντοπίσει πως η καφεΐνη επιμηκύνει τη διάρκεια ζωής των κυττάρων μέσω ενός ρυθμιστικού μηχανισμού γνωστού ως TOR (Target of Rapamycin). Ο TOR είναι ένα είδος βιολογικού διακόπτη που ενημερώνει τα κύτταρα πότε πρέπει να αναπτυχθούν, με βάση τα διαθέσιμα αποθέματα τροφής και ενέργειας. Πρόκειται για έναν από τους πιο παλιούς μηχανισμούς διαχείρισης της κυτταρικής ενέργειας, ενεργό σε μορφές ζωής για περισσότερα από 500 εκατομμύρια χρόνια.
Ωστόσο, τα νέα ευρήματα αλλάζουν την εικόνα. Η καφεΐνη, όπως αποδείχθηκε, δεν επιδρά απευθείας στον TOR. Αντιθέτως, ενεργοποιεί έναν άλλο, εξίσου σημαντικό μηχανισμό: το AMPK (AMP-activated protein kinase), ένα κυτταρικό «καύσιμομετρητή», ο οποίος εντοπίζεται και σε ζυμομύκητες και σε ανθρώπους. Το AMPK ενεργοποιείται όταν τα κύτταρα αντιλαμβάνονται ότι διαθέτουν λίγα αποθέματα ενέργειας και βοηθά στον αναπροσανατολισμό των λειτουργιών τους ώστε να επιβιώσουν.
«Όταν τα κύτταρα αντιμετωπίζουν ενεργειακή έλλειψη, το AMPK αναλαμβάνει να τα βοηθήσει να ανταποκριθούν», εξηγεί ο Δρ. Χαράλαμπος Ράλλης, επικεφαλής της έρευνας και καθηγητής Γενετικής και Κυτταρικής Βιολογίας στο Queen Mary University of London. «Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι η καφεΐνη συμβάλλει στην ενεργοποίηση αυτού του διακόπτη».
Αξιοσημείωτο είναι ότι το ίδιο το AMPK αποτελεί επίσης στόχο του φαρμάκου μετφορμίνη, μιας ευρέως χρησιμοποιούμενης θεραπείας για τον διαβήτη τύπου 2, η οποία τα τελευταία χρόνια ερευνάται για τις πιθανές αντιγηραντικές της ιδιότητες, συχνά σε συνδυασμό με την ουσία ραπαμυκίνη.
Η ερευνητική ομάδα απέδειξε, μέσω του μοντέλου της μαγιάς, ότι η ενεργοποίηση του AMPK από την καφεΐνη επηρεάζει σημαντικές κυτταρικές διεργασίες: τον ρυθμό ανάπτυξης των κυττάρων, την επιδιόρθωση του DNA και την απόκριση στο οξειδωτικό στρες. Πρόκειται για τρεις παραμέτρους που συνδέονται στενά με τη διαδικασία της γήρανσης αλλά και με την εμφάνιση χρόνιων ασθενειών.
Ο Dr John-Patrick Alao, μεταδιδακτορικός ερευνητής και κύριος συγγραφέας της μελέτης, υπογραμμίζει πως τα αποτελέσματα ανοίγουν τον δρόμο για νέα πεδία μελέτης και πιθανές παρεμβάσεις.
Αυτά τα ευρήματα μας βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί η καφεΐνη φαίνεται να έχει ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία και τη μακροβιότητα. Παράλληλα, δημιουργούν συναρπαστικές προοπτικές για μελλοντική έρευνα που θα μπορούσε να αξιοποιήσει αυτούς τους μηχανισμούς πιο στοχευμένα, μέσω της διατροφής, του τρόπου ζωής ή ακόμη και νέων φαρμακευτικών παρεμβάσεων.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα, δεν έρχεται να εξυμνήσει απλώς την καφεΐνη ως θαυματουργή ουσία, αλλά φωτίζει έναν σύνθετο και παγκόσμιο κυτταρικό μηχανισμό που μπορεί να επηρεάζεται από καθημερινές συνήθειες. Ο Δρ. Ράλλης επισημαίνει πως αν και τα ευρήματα βασίστηκαν σε ζυμομύκητες, οι κοινές κυτταρικές δομές με τον άνθρωπο δίνουν βάσιμες ελπίδες για αξιοποίηση των δεδομένων σε μελλοντικές εφαρμογές.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα απολαμβάνετε το πρωινό σας καφεδάκι, αξίζει να σκεφτείτε ότι ίσως δεν προσφέρετε απλώς ένα νοητικό «μπουστάρισμα» στον εαυτό σας. Είναι πιθανό να προσφέρετε μια ουσιαστική βοήθεια και στα ίδια σας τα κύτταρα, ενισχύοντας μηχανισμούς που βοηθούν το σώμα να διατηρείται σε καλή κατάσταση για περισσότερα χρόνια.
[via]
