Ένα εντυπωσιακό στιγμιότυπο από τη διαδικασία δημιουργίας ενός πλανήτη κατέγραψε για πρώτη φορά διεθνής ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής ερευνητές από το University of Galway. Ο πλανήτης WISPIT 2b, ένας αέριος γίγαντας πέντε φορές μεγαλύτερος από τον Δία, εμφανίζεται ζωντανά μέσα στον δίσκο σκόνης και αερίων που τον περιβάλλει, χαρίζοντας στην επιστήμη μια σπάνια ευκαιρία να παρατηρήσει τη γέννηση ενός κόσμου.
Μια σπάνια ανακάλυψη στο πρώιμο στάδιο
Ο νεογέννητος πλανήτης εντοπίστηκε γύρω από ένα νεαρό άστρο, ανάλογο με τον Ήλιο μας, ηλικίας περίπου πέντε εκατομμυρίων ετών. Το εύρημα αποτελεί τη δεύτερη μόλις φορά που οι επιστήμονες καταφέρνουν να καταγράψουν έναν πλανήτη σε τόσο πρώιμο στάδιο εξέλιξης γύρω από έναν «ήλιο» σε νεαρή ηλικία. Η πρώτη φορά ήταν το 2018, επίσης με τη συμμετοχή του Dr Christian Ginski από το University of Galway.
Η παρατήρηση πραγματοποιήθηκε με το Very Large Telescope (VLT) του European Southern Observatory (ESO) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής. Πρόκειται για ένα από τα πιο προηγμένα τηλεσκόπια στον κόσμο, που επέτρεψε στους ερευνητές να απαθανατίσουν την ιδιαίτερα περίπλοκη και εντυπωσιακή εικόνα ενός δίσκου με πολλαπλούς δακτυλίους, μέσα στον οποίο «κρύβεται» το WISPIT 2b.
Ένας φωτεινός κόκκος μέσα σε δίσκο σκόνης
Όπως εξήγησε ο Dr Ginski, οι πρώτες παρατηρήσεις είχαν διάρκεια μόλις λίγα λεπτά για κάθε άστρο, με στόχο να εντοπιστεί μια μικρή φωτεινή κουκίδα που θα πρόδιδε την παρουσία ενός πλανήτη. Αντί γι’ αυτό, εμφανίστηκε μια εντυπωσιακή εικόνα δίσκου με πολλαπλούς δακτυλίους, που οδήγησε τους επιστήμονες σε νέες, πιο στοχευμένες παρατηρήσεις.
Η εικόνα που δημοσιοποιήθηκε δείχνει τον πλανήτη να λάμπει ακόμη, καθώς βρίσκεται στο στάδιο όπου απορροφά αέρια για να ολοκληρώσει τη δημιουργία της ατμόσφαιράς του. Η παρατήρηση έγινε σε υπέρυθρο φως, το οποίο αποκαλύπτει θερμά σώματα που δεν φαίνονται στο ορατό φάσμα. Παράλληλα, μετρήσεις από την ομάδα του University of Arizona σε συγκεκριμένο μήκος κύματος επιβεβαίωσαν ότι ο πλανήτης συνεχίζει να συσσωρεύει ύλη.
Ένα ιδανικό εργαστήριο για τη μελέτη της δημιουργίας πλανητών
Το WISPIT 2b είναι η πρώτη σαφής περίπτωση πλανήτη που ανιχνεύεται μέσα σε έναν δίσκο με πολλούς δακτυλίους. Το γεγονός αυτό το καθιστά μοναδικό «εργαστήριο» για τη μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ δίσκου και πλανήτη, αλλά και για την κατανόηση των μηχανισμών που οδηγούν στη δημιουργία πλανητικών συστημάτων.
Ο δίσκος γύρω από το άστρο εκτείνεται σε ακτίνα 380 αστρονομικών μονάδων, δηλαδή 380 φορές την απόσταση Γης–Ήλιου, και διαθέτει περίπλοκες δομές όπως δακτυλίους και σπειροειδείς βραχίονες. Αυτές οι μορφές θεωρείται ότι οφείλονται στην ύπαρξη και δράση πλανητών που σχηματίζονται μέσα σε αυτόν.
Η συμβολή νέων ερευνητών
Η ανακάλυψη ήταν αποτέλεσμα ενός πενταετούς ερευνητικού προγράμματος με στόχο να εξεταστεί αν οι γιγαντιαίοι πλανήτες σε ευρείες τροχιές είναι συνηθέστεροι γύρω από νεαρά ή πιο ώριμα άστρα. Το project συντόνισαν το Leiden University, το University of Galway και το University of Arizona, με επικεφαλής την υποψήφια διδάκτορα Richelle van Capelleveen.
Ο Dr Ginski δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του για τη δουλειά των νεότερων συνεργατών του, τονίζοντας πως πρόκειται για την επόμενη γενιά αστροφυσικών που θα οδηγήσει σε νέες ανακαλύψεις. Οι φοιτητές Chloe Lawlor, Jake Byrne και Dan McLachlan από το University of Galway δήλωσαν ότι η εμπειρία αυτή ήταν καθοριστική για την καριέρα τους, καθώς τους επέτρεψε να συμβάλουν σε μια ανακάλυψη με διεθνή απήχηση.
Η Richelle van Capelleveen χαρακτήρισε το εύρημα «απίστευτη τύχη», εξηγώντας ότι το WISPIT 2 ανήκει σε μια σχετικά ανεξερεύνητη ομάδα νεαρών άστρων, όπου δεν ανέμεναν να εντοπίσουν ένα τόσο εντυπωσιακό σύστημα. Όπως πρόσθεσε, η ανακάλυψη αυτή θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για τις μελέτες σχηματισμού πλανητών στο μέλλον.
Ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του Σύμπαντος
Η εικόνα του WISPIT 2b, με τον πλανήτη να διαγράφεται μέσα στο κενό του δίσκου που τον περιβάλλει, δίνει μια απτή απόδειξη για το πώς σχηματίζονται οι κόσμοι. Οι αστρονόμοι θεωρούν ότι μελετώντας τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να κατανοήσουν γιατί τα εξωπλανητικά συστήματα που έχουμε ανακαλύψει μέχρι σήμερα εμφανίζουν τόσο μεγάλη ποικιλία και γιατί διαφέρουν από το δικό μας Ηλιακό Σύστημα.
Η ανακάλυψη δεν είναι μόνο ένα τεχνικό επίτευγμα αλλά και ένα επιστημονικό άλμα, καθώς ανοίγει τον δρόμο για βαθύτερη κατανόηση της γέννησης πλανητών. Και καθώς η τεχνολογία των τηλεσκοπίων προοδεύει, η αστρονομία πλησιάζει όλο και περισσότερο στο να απαντήσει στο θεμελιώδες ερώτημα: πώς γεννιούνται οι κόσμοι.
[via]
