Για πολλούς, τα γκρίζα μαλλιά είναι απλώς ένα ενοχλητικό σημάδι ότι ο χρόνος περνά. Ωστόσο, νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι πίσω από αυτή την αλλαγή μπορεί να κρύβεται ένας εξελικτικά «έξυπνος» μηχανισμός άμυνας του σώματος, ένας τρόπος με τον οποίο τα κύτταρα των μαλλιών μας προστατεύουν από την ανάπτυξη καρκίνου.
Μια μελέτη του University of Tokyo, που δημοσιεύτηκε στο Nature Cell Biology, επιχειρεί να εξηγήσει πώς τα βλαστοκύτταρα των τριχοθυλακίων αντιδρούν στο στρες και στις βλάβες του DNA, καταλήγοντας είτε σε αθώες γκρίζες τρίχες είτε σε δυνητικά επικίνδυνες καρκινικές αλλοιώσεις.
Κάθε μέρα, τα κύτταρά μας εκτίθενται σε δεκάδες παράγοντες, από την ηλιακή ακτινοβολία μέχρι τα μεταβολικά υποπροϊόντα, που προκαλούν βλάβες στο DNA τους. Οι βλάβες αυτές αποτελούν βασικό μηχανισμό της γήρανσης, αλλά και έναν από τους πυρήνες της καρκινογένεσης. Το πώς τα βλαστοκύτταρα αντιδρούν σε τέτοια πλήγματα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της βιολογίας.
Η ομάδα του University of Tokyo επικεντρώθηκε στα μελανοκυτταρικά βλαστοκύτταρα (McSCs), δηλαδή στα βλαστοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία των μελανοκυττάρων που παράγουν τη μελανίνη, τη φυσική χρωστική ουσία των μαλλιών και του δέρματος. Τα McSCs ζουν στους θύλακες των τριχών και είναι υπεύθυνα για τη συνεχή ανανέωση της χρωστικής σε κάθε κύκλο ανάπτυξης των μαλλιών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν τα McSCs υφίστανται σοβαρές βλάβες στο DNA τους (συγκεκριμένα διπλές θραύσεις) ενεργοποιούν έναν μηχανισμό που τα κάνει να διαφοροποιούνται μόνιμα και τελικά να εξαφανίζονται από το σύστημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι η τρίχα χάνει τη μελανίνη της και γίνεται γκρίζα.
Όμως, όταν τα ίδια κύτταρα εκτεθούν σε συγκεκριμένες καρκινογόνες ουσίες, η συμπεριφορά τους αλλάζει ριζικά. Αντί να «παραιτηθούν» μέσω διαφοροποίησης, τα McSCs συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται, ακόμη και αν το DNA τους παραμένει κατεστραμμένο. Αυτή η επιμονή τα ωθεί σε μια πορεία που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη μελανώματος, ενός από τους πιο επιθετικούς τύπους καρκίνου του δέρματος.
«Τα ίδια βλαστοκύτταρα μπορούν να ακολουθήσουν δύο εντελώς διαφορετικές πορείες — εξάντληση ή ανεξέλεγκτη επέκταση — ανάλογα με το είδος του στρες που δέχονται και τα σήματα του περιβάλλοντός τους», εξηγεί η Emi Nishimura, επικεφαλής της έρευνας. «Αυτό αλλάζει ριζικά την οπτική μας για τα γκρίζα μαλλιά και το μελάνωμα: δεν είναι δύο άσχετα φαινόμενα, αλλά διαφορετικά αποτελέσματα της ίδιας βιολογικής αντίδρασης».
Στην ουσία, οι επιστήμονες περιγράφουν δύο πιθανά «μονοπάτια» που μπορούν να ακολουθήσουν τα McSCs όταν αντιμετωπίζουν βλάβη στο DNA:
- Το «ασφαλές» μονοπάτι της διαφοροποίησης, όπου τα κύτταρα εγκαταλείπουν τον κύκλο ζωής τους και πεθαίνουν, οδηγώντας σε αποχρωματισμό των μαλλιών.
- Το «επικίνδυνο» μονοπάτι της επιβίωσης, όπου τα κύτταρα συνεχίζουν να διαιρούνται, αυξάνοντας τον κίνδυνο μεταλλάξεων και, τελικά, καρκίνου.
Με άλλα λόγια, τα γκρίζα μαλλιά δεν είναι απλώς μια αισθητική ένδειξη γήρανσης, αλλά ίσως και ένα σημάδι ότι ο οργανισμός επιλέγει τον «ασφαλή» δρόμο, εξουδετερώνοντας κύτταρα που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκινικά.
Οι ερευνητές ξεκαθαρίζουν ότι η μελέτη δεν αποδεικνύει πως το γκριζάρισμα αποτρέπει τον καρκίνο, αλλά δείχνει ότι είναι πιθανό να αποτελεί έναν μηχανισμό «αυτοκαθαρσης» του σώματος. Σύμφωνα με τη δημοσίευση, «η διαφοροποίηση που προκαλείται από τη γήρανση λειτουργεί ως προστατευτικός μηχανισμός απέναντι στο μελάνωμα, απομακρύνοντας επιλεκτικά τα επικίνδυνα κύτταρα».
Η ιδέα ότι το σώμα μας «θυσιάζει» τη χρωστική των μαλλιών για να αποτρέψει κάτι χειρότερο είναι εντυπωσιακή. Αν ισχύει, τότε τα γκρίζα μαλλιά είναι ουσιαστικά το ορατό αποτέλεσμα μιας επιτυχούς άμυνας απέναντι στην καρκινογένεση.
Αν και η μελέτη έγινε σε πειραματόζωα, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην κατανόηση της γήρανσης και της σχέσης της με τον καρκίνο. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η περαιτέρω διερεύνηση των μηχανισμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες θεραπείες που θα βοηθούν τον οργανισμό να απομακρύνει με ασφάλεια τα επικίνδυνα κύτταρα, χωρίς να επηρεάζεται η ανανέωση των ιστών.
[source]
