Μια νέα επιστημονική μελέτη έρχεται να ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και τη σχέση της με τη νοημοσύνη. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg της Μάιντς στη Γερμανία, με επικεφαλής την ψυχολόγο Anna-Lena Schubert, ανακάλυψαν ότι ο βαθμός στον οποίο ο εγκέφαλος συγχρονίζεται με έναν κρυφό ρυθμό μπορεί να αποκαλύψει το επίπεδο της γνωστικής ικανότητας ενός ατόμου.
Ο εν λόγω ρυθμός δεν είναι αντιληπτός με την καθημερινή έννοια, αλλά αφορά τα λεγόμενα εγκεφαλικά κύματα θήτα, αργούς ρυθμούς του εγκεφάλου στην περιοχή των 4 έως 8 Hertz. Αυτοί οι ρυθμοί παρατηρούνται όταν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου συνεργάζονται στενά για την εκτέλεση απαιτητικών νοητικών λειτουργιών, όπως η επίλυση προβλημάτων ή η προσαρμογή σε συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται κατάσταση θήτα, δηλαδή η συντονισμένη δραστηριότητα μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου.
Η ομάδα της Schubert ήθελε να διερευνήσει αν αυτή η κατάσταση μπορεί να αποτελέσει δείκτη του λεγόμενου «γνωστικού ελέγχου», της ικανότητας δηλαδή του εγκεφάλου να προσαρμόζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε κατάστασης.
Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ερευνητές στρατολόγησαν 148 άτομα ηλικίας από 18 έως 60 ετών. Αρχικά, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε τεστ μνήμης και ευφυΐας. Στη συνέχεια, φόρεσαν ειδικά EEG headsets (μη επεμβατικές συσκευές ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος) ώστε να καταγράφεται η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου τους σε πραγματικό χρόνο.
Οι συμμετέχοντες εκτέλεσαν τρεις διαφορετικές νοητικά απαιτητικές δοκιμασίες, κάθε μία με τους δικούς της κανόνες. Στην πρώτη, έπρεπε να αξιολογούν αν ένας αριθμός είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος του πέντε, ή αν είναι άρτιος ή περιττός. Στη δεύτερη, έβλεπαν "σχήματα Navon", όπου καλούνταν να εστιάσουν είτε στο γενικό περίγραμμα είτε στις επιμέρους μικρές μορφές που το συγκροτούσαν. Τέλος, στην τρίτη, έπρεπε να αποφασίσουν αν ένας αριθμός είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος του πέντε ή αν ένα γράμμα ήταν φωνήεν ή σύμφωνο.
Αν και καμία από τις ασκήσεις δεν θεωρείται υπερβολικά δύσκολη από μόνη της, οι ερευνητές ήθελαν να εξετάσουν την ικανότητα των συμμετεχόντων να προσαρμόζονται γρήγορα στους συνεχώς μεταβαλλόμενους κανόνες, καθώς και το κατά πόσο αυτή η προσαρμοστικότητα καταγράφεται στα εγκεφαλικά κύματα θήτα.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν καλύτερες επιδόσεις στα τεστ ευφυΐας και μνήμης εμφάνιζαν πιο έντονο συντονισμό στα κύματα θήτα, ιδίως σε στιγμές που απαιτούνταν άμεση αντίδραση και προσαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα με υψηλότερη νοημοσύνη διαθέτουν αυξημένη ικανότητα να εστιάζουν και να απομονώνουν ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή, για παράδειγμα, να συγκεντρώνονται στη δουλειά τους παρά τις ειδοποιήσεις του smartphone ή να διαβάζουν σε έναν θορυβώδη σταθμό τρένων.
Η Schubert σημειώνει πως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα ήταν ότι η υψηλή γνωστική απόδοση δεν σχετίζεται απαραίτητα με συνεχή συγκέντρωση, αλλά με την ικανότητα να εναλλάσσει κανείς γρήγορα την προσοχή του και να προσαρμόζεται άμεσα σε νέες συνθήκες. Ο εγκέφαλος, και ειδικότερα η μετωπιαία περιοχή του, φαίνεται να λειτουργεί ως κεντρικός «συντονιστής» που συνεργάζεται με άλλες περιοχές, τόσο για την προετοιμασία όσο και για την υλοποίηση αποφάσεων.
Οι ερευνητές καταλήγουν πως μόνο η κατάσταση θήτα που σχετίζεται με την εκτέλεση των απαντήσεων, και όχι αυτή που αφορά την προετοιμασία για την επόμενη εργασία, σχετίζεται άμεσα με τα γνωστικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για ένα σημαντικό εύρημα που ενισχύει τα θεωρητικά μοντέλα περί νοημοσύνης, υπογραμμίζοντας τη σημασία συγκεκριμένων πλευρών του γνωστικού ελέγχου.
Αν και τέτοιες μελέτες βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο, ενδέχεται στο μέλλον να οδηγήσουν σε καινοτόμες εφαρμογές όπως τεχνικές εγκεφαλικής εκπαίδευσης ή νέα διαγνωστικά εργαλεία. Όπως επισημαίνει η Schubert, οι πρακτικές εφαρμογές ίσως καθυστερήσουν, ωστόσο η μελέτη θέτει σημαντικά θεμέλια για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η ευφυΐα σε νευρωνικό επίπεδο.
[via]
