Νέα στοιχεία από δύο μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες, μία στο Ηνωμένο Βασίλειο και μία στην Αυστραλία, δείχνουν ότι η όραση μπορεί να αποκαλύψει πρώιμες ενδείξεις γνωστικής έκπτωσης ακόμα και 12 χρόνια πριν από τη διάγνωση άνοιας. Οι συμμετέχοντες που παρουσίασαν μειωμένη οπτική οξύτητα ή αργούς χρόνους επεξεργασίας οπτικών ερεθισμάτων είχαν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια σε βάθος χρόνου.
Η μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασε περισσότερους από 8.000 συμμετέχοντες σε ένα τεστ οπτικής επεξεργασίας: οι συμμετέχοντες έπρεπε να πατούν ένα κουμπί μόλις εμφανιζόταν ένα τρίγωνο στην οθόνη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι είχαν πιο αργούς χρόνους ήταν πολύ πιθανότερο να διαγνωστούν με άνοια κατά τα επόμενα 12 χρόνια. Παρόλο που η πρόβλεψη για το μεμονωμένο άτομο δεν ήταν ακριβής, τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι τέτοιου είδους τεστ θα μπορούσαν να ενταχθούν σε διαδικασίες απεικόνισης για τον προσδιορισμό κινδύνου άνοιας, σε συνδυασμό με γνωστικά τεστ.
Στην αυστραλιανή μελέτη, αναλύθηκαν οι αλλαγές στην οπτική οξύτητα και η γνωστική απόδοση σε 2.281 συμμετέχοντες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η επιδείνωση της όρασης προέβλεπε χαμηλότερες επιδόσεις σε δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, μνήμη και προσοχή. Παράλληλα, η κοινωνική συμμετοχή φάνηκε να μετριάζει αυτόν τον συσχετισμό. Όσοι είχαν μειωμένη όραση ενδέχεται να απέφευγαν κοινωνικές εκδηλώσεις λόγω άγχους, γεγονός που μπορεί να επηρεάζει την γνωστική τους απόδοση. Οι ερευνητές τόνισαν ότι η διατήρηση κοινωνικής δραστηριότητας είναι σημαντική, όχι μόνο επειδή η κοινωνική απομόνωση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για άνοια, αλλά και γιατί μπορεί να περιορίσει την επίδραση άλλων παραγόντων, όπως η μειωμένη όραση.
Η επικαιροποιημένη έκθεση της Lancet Commission on dementia το 2024 αναγνώρισε τη μείωση της όρασης στην τρίτη ηλικία ως νέο παράγοντα κινδύνου για γνωστική έκπτωση, συνεισφέροντας έως και στο 2,2% των περιπτώσεων άνοιας. Για σύγκριση, η μη αντιμετωπισμένη απώλεια ακοής στη μέση ηλικία συμβάλλει περίπου στο 7% των περιπτώσεων.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η μειωμένη όραση ή ακοή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα άτομο θα αναπτύξει άνοια, καθώς μπορεί να αντανακλά διάφορα υποκείμενα προβλήματα υγείας. Ωστόσο, σε επίπεδο πληθυσμού, η αντιμετώπιση των προβλημάτων όρασης και η χρήση βοηθημάτων ακοής φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Τα δεδομένα υπογραμμίζουν επίσης τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας. Οι ειδικοί της Lancet τονίζουν ότι η προσβασιμότητα σε απεικονίσεις και αντιμετώπιση προβλημάτων όρασης θα μπορούσε να αποτελέσει μια ουσιαστική ευκαιρία πρόληψης άνοιας. Η έγκαιρη διόρθωση προβλημάτων όπως οι καταρράκτες ή η ανάγκη για κατάλληλα γυαλιά μπορεί να περιορίσει την επίδραση της οπτικής έκπτωσης στη γνωστική λειτουργία.
Συνολικά, οι μελέτες επιβεβαιώνουν ότι τα μάτια αποτελούν παράθυρο στον εγκέφαλο. Οι αλλαγές στην οπτική απόδοση, ακόμα και ήπιες, μπορούν να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση σε γνωστική έκπτωση και άνοια.
