Μπορεί να νιώθεις ότι η αγωνία και το άγχος είναι αποτέλεσμα του τρόπου ζωής σου ή των εμπειριών που απέκτησες μεγαλώνοντας. Ωστόσο, μια νέα μελέτη υποστηρίζει ότι οι ρίζες της αγχώδους συμπεριφοράς μπορεί να εκτείνονται πολύ πιο πίσω, μέχρι την περίοδο πριν από τη γέννηση σου.
Ερευνητές του Weill Cornell Medicine στις ΗΠΑ μελέτησαν το πώς οι συνθήκες της εγκυμοσύνης επηρεάζουν τη μελλοντική ψυχική υγεία των απογόνων. Συγκεκριμένα, διαπίστωσαν ότι η μόλυνση ή το έντονο στρες που βιώνει μια μητέρα κατά τη διάρκεια της κύησης μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης άγχους στα παιδιά της όταν φτάσουν στην ενήλικη ζωή.
Οι επιστημονικές έρευνες εδώ και χρόνια έχουν καταδείξει ότι προβλήματα υγείας στην κύηση μπορεί να συνδέονται με μελλοντικές ψυχιατρικές δυσκολίες. Το νέο αυτό έργο, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell Reports, εστιάζει στους νευρολογικούς μηχανισμούς που πιθανόν εξηγούν τη σχέση αυτή.
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια, τα οποία προσομοίαζαν μια κατάσταση φλεγμονής ανάλογη με εκείνη που θα μπορούσε να προκύψει σε μια έγκυο γυναίκα υπό στρεσογόνες συνθήκες. Στη συνέχεια, παρακολουθήθηκε προσεκτικά η συμπεριφορά των απογόνων τους.
Το πείραμα επικεντρώθηκε στους αρσενικούς απογόνους, οι οποίοι τείνουν να εμφανίζουν πιο έντονα αγχώδη χαρακτηριστικά σε σχέση με τα θηλυκά. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μικρά αυτά ποντίκια ήταν γενετικά «κανονικά», δηλαδή δεν είχαν κληρονομήσει κάποια προδιάθεση για στρες ή φλεγμονή από τις μητέρες τους.
Κι όμως, φτάνοντας στην ενηλικίωση, εμφάνιζαν σαφή σημάδια άγχους: απέφευγαν ανοιχτούς χώρους και έδειχναν μεγαλύτερη ευαισθησία σε πιθανές απειλές. Οι εγκεφαλικές απεικονίσεις αποκάλυψαν υπερδραστηριότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται κοιλιακός οδοντωτός έλικας (vDG), υπεύθυνη για την αξιολόγηση πιθανών κινδύνων στο περιβάλλον.
«Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι οι δυσκολίες κατά την εγκυμοσύνη αφήνουν μόνιμα αποτυπώματα στους νευρώνες του vDG, συνδέοντας το περιβάλλον της κύησης με την εκδήλωση αγχώδους συμπεριφοράς», εξήγησε ο νευροφαρμακολόγος Miklos Toth.
Η έρευνα δεν σταμάτησε στη συμπεριφορά. Οι επιστήμονες μελέτησαν επίσης τη μεθυλίωση του DNA στους εγκεφάλους των ποντικιών – έναν χημικό μηχανισμό που λειτουργεί σαν «διακόπτης» για την ενεργοποίηση ή απενεργοποίηση γονιδίων.
Διαπιστώθηκε ότι χιλιάδες περιοχές του DNA είχαν τροποποιηθεί, κυρίως σε γονίδια που σχετίζονται με την επικοινωνία των νευρώνων. Όταν τα ποντίκια βρέθηκαν σε στρεσογόνες καταστάσεις, αυτοί οι επαναπρογραμματισμένοι νευρώνες ενεργοποιούνταν υπερβολικά, οδηγώντας σε μια εγκεφαλική «υπεραντίδραση» σε απειλές που δεν ήταν απαραίτητα επικίνδυνες.
«Οι επιγενετικές αυτές αλλαγές δίνουν εντολή σε συγκεκριμένους νευρώνες του vDG να αντιδρούν διαφορετικά στην ενήλικη ζωή όταν συναντούν περιβάλλοντα που μοιάζουν ανασφαλή», σημείωσε η νευροφαρμακολόγος Kristen Pleil. «Η υπερβολική τους δραστηριότητα οδηγεί τελικά στην αίσθηση ότι το περιβάλλον είναι πιο απειλητικό από όσο πραγματικά είναι».
Το άγχος είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα ψυχικά προβλήματα παγκοσμίως, επηρεάζοντας σχεδόν έναν στους τρεις ανθρώπους κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι επιστήμονες προσπαθούν συνεχώς να κατανοήσουν τους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσής του, ώστε να αναπτυχθούν καλύτερες θεραπείες.
Η συγκεκριμένη μελέτη, αν και περιορίζεται μέχρι στιγμής σε πειράματα με ποντίκια, δίνει μια νέα διάσταση: το άγχος μπορεί να προγραμματίζεται ήδη από την εμβρυϊκή ζωή. Αν αυτό επιβεβαιωθεί και σε ανθρώπους, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για νέες μεθόδους διάγνωσης ή ακόμη και για στοχευμένες παρεμβάσεις κατά την εγκυμοσύνη.
Παρά την πρόοδο, παραμένουν ερωτήματα. Όπως τόνισε ο Toth, «ένα ποντίκι μπορεί να έχει σχεδόν 400.000 κύτταρα στο vDG, όμως μόνο μερικές χιλιάδες φαίνεται να επηρεάζονται κατά την εγκυμοσύνη». Η επόμενη φάση της έρευνας θα επικεντρωθεί στο γιατί συγκεκριμένα κύτταρα προγραμματίζονται διαφορετικά και τι σημαίνει αυτό για τη συνολική εγκεφαλική λειτουργία.
Πέρα από το επιστημονικό ενδιαφέρον, η μελέτη υπενθυμίζει κάτι θεμελιώδες: η περίοδος της κύησης είναι κρίσιμη όχι μόνο για τη σωματική αλλά και για τη μελλοντική ψυχική υγεία του παιδιού. Η σωστή φροντίδα της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να παίξει ρόλο που ίσως μέχρι σήμερα δεν είχε εκτιμηθεί πλήρως.
Αν και πολλά μένει να διερευνηθούν, η έρευνα από το Weill Cornell Medicine ρίχνει φως σε μια πιθανή εξήγηση για το πώς το άγχος ριζώνει τόσο βαθιά στην ανθρώπινη ύπαρξη.
[via]
