Είναι ένα από τα πιο αινιγματικά και σκληρά παράδοξα της σύγχρονης νευρολογίας. Οι γυναίκες διαγιγνώσκονται με Alzheimer σχεδόν δύο φορές συχνότερα από τους άνδρες. Για χρόνια, η επιστήμη προσπαθούσε να εξηγήσει το γιατί και η πιο διαδεδομένη υπόθεση ήταν ότι οι γυναικείοι εγκέφαλοι απλώς γερνούν ταχύτερα. Όμως, μια νέα μελέτη έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα: στην πραγματικότητα, ο ανδρικός εγκέφαλος φαίνεται να γερνά πιο γρήγορα και να συρρικνώνεται περισσότερο.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), καταρρίπτει την παλιά θεωρία και φέρνει στο φως κάτι απρόσμενο. Οι εγκέφαλοι των ανδρών φαίνεται να υφίστανται μεγαλύτερη φθορά με την ηλικία, και όμως, αυτό δεν μεταφράζεται σε υψηλότερα ποσοστά Alzheimer. Το εύρημα αυτό αφήνει τους επιστήμονες με ένα ερώτημα που αγγίζει τον πυρήνα της νευρολογίας: αν η φθορά του εγκεφάλου δεν ευθύνεται, τότε τι προκαλεί την υπερδιπλάσια συχνότητα της νόσου στις γυναίκες;
Για να φτάσουν σε αυτά τα συμπεράσματα, οι ερευνητές πραγματοποίησαν μία από τις πιο εκτενείς αναλύσεις που έχουν γίνει ποτέ στο πεδίο. Συγκέντρωσαν και μελέτησαν 12.638 διαχρονικές μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου από 4.726 υγιείς συμμετέχοντες, εκ των οποίων 2.181 άνδρες και 2.545 γυναίκες, ηλικίας 17 έως 95 ετών. Κάθε άτομο υποβλήθηκε σε τουλάχιστον δύο εγκεφαλικές εξετάσεις μέσα σε διάστημα περίπου 3,3 ετών. Έτσι, οι επιστήμονες δεν περιορίστηκαν σε στιγμιότυπα, αλλά παρακολούθησαν τη δυναμική εξέλιξη του εγκεφάλου με την πάροδο του χρόνου, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως το μέγεθος του κεφαλιού και το φύλο.
Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: οι εγκέφαλοι των ανδρών παρουσίασαν μεγαλύτερη μείωση όγκου και πάχους σε περισσότερες περιοχές σε σχέση με εκείνους των γυναικών.
Το συμπέρασμα της μελέτης είναι όσο απλό, τόσο και ανησυχητικό: οι διαφορές στη γήρανση του εγκεφάλου ανάμεσα στα φύλα είναι «απίθανο» να εξηγούν γιατί οι γυναίκες νοσούν πιο συχνά από Alzheimer. Η Amy Brodtmann, νευροεπιστήμονας στο Monash University και μία εκ των συγγραφέων, επισημαίνει πως αν η φθορά του εγκεφάλου ήταν όντως η αιτία, θα έπρεπε να βλέπουμε μεγαλύτερη απώλεια ιστού στις γυναικείες περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη, όπως ο ιππόκαμπος, κάτι που η έρευνα δεν επιβεβαίωσε.
Αυτό σημαίνει ότι η επιστημονική κοινότητα πρέπει να στραφεί αλλού για απαντήσεις. Οι διαφορές στα ποσοστά Alzheimer φαίνεται πως συνδέονται με παράγοντες πέρα από την καθαρή εγκεφαλική ατροφία: ορμονικές επιρροές, γονιδιακές παραλλαγές, κοινωνικοί ρόλοι ή ακόμα και περιβαλλοντικές επιδράσεις ενδέχεται να παίζουν πιο κρίσιμο ρόλο. Ορισμένες έρευνες έχουν ήδη δείξει, για παράδειγμα, ότι τα οιστρογόνα προσφέρουν μια μορφή προστασίας στον εγκέφαλο, η οποία μειώνεται μετά την εμμηνόπαυση. Όμως, η νέα μελέτη υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται για μια απλή εξίσωση «περισσότερη φθορά = περισσότερη νόσος».
Παρότι τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά, οι ερευνητές αναγνωρίζουν και ορισμένους περιορισμούς. Το δείγμα των συμμετεχόντων περιελάμβανε άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό — παράγοντας που έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο Alzheimer, καθώς η γνωστική δραστηριότητα φαίνεται να προστατεύει τον εγκέφαλο. Επομένως, τα δεδομένα ίσως δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως την πραγματικότητα για όλους τους πληθυσμούς.
Επιπλέον, η ομάδα εντόπισε κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον. Όταν επανέλεγξαν τα δεδομένα, όχι με βάση τη χρονολογική ηλικία, αλλά με βάση το προσδόκιμο ζωής που απέμενε σε κάθε συμμετέχοντα, οι διαφορές ανάμεσα στα φύλα σχεδόν εξαφανίστηκαν. Σε αυτή τη νέα ανάλυση, οι γυναίκες εμφάνισαν μάλιστα μεγαλύτερη απώλεια όγκου στον ιππόκαμπο — τη βασική περιοχή της μνήμης. Αυτό ίσως σημαίνει ότι οι τελικές, προθανάτιες αλλαγές του εγκεφάλου έχουν μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι πιστεύαμε, υποδεικνύοντας ότι το Alzheimer μπορεί να σχετίζεται περισσότερο με τη φάση της ζωής παρά με τη συνολική διάρκεια της γήρανσης.
Η μελέτη αφήνει έτσι ένα μίγμα απαντήσεων και νέων ερωτημάτων. Οι άνδρες φαίνεται να χάνουν περισσότερη εγκεφαλική ύλη με το πέρασμα του χρόνου, αλλά οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι πιο ευάλωτες στην ασθένεια που διαβρώνει τη μνήμη. Το γιατί παραμένει μυστήριο. Όμως, ένα πράγμα είναι σίγουρο: όσο περισσότερο κατανοούμε τις λεπτές διαφορές μεταξύ των φύλων στη λειτουργία και τη φθορά του εγκεφάλου, τόσο πιο κοντά ερχόμαστε στην κατανόηση — και ίσως την πρόληψη — του Alzheimer.
[source]
