Για δεκαετίες, το μαγείρεμα στο γκάζι θεωρείται η κορυφαία επιλογή: μια υπόθεση γεύσης, παράδοσης και ευκολίας. Ωστόσο, μια νέα και ιδιαίτερα εκτενής μελέτη του Stanford University αποκαλύπτει ότι πίσω από τη γνώριμη φλόγα των εστιών κρύβεται ένας αόρατος ρυπαντής που επηρεάζει εκατομμύρια νοικοκυριά παγκοσμίως: το διοξείδιο του αζώτου. Και οι επιπτώσεις δεν είναι καθόλου αμελητέες.
Η έρευνα εξετάζει για πρώτη φορά συνολικά την έκθεση των ανθρώπων στο συγκεκριμένο αέριο τόσο εντός όσο και εκτός σπιτιού. Το συμπέρασμα είναι καθαρό και ανησυχητικό: για πολλούς κατοίκους το απλό μαγείρεμα είναι αρκετό για να υπερβεί τα μακροπρόθεσμα όρια ασφαλείας ρύπανσης.
Το διοξείδιο του αζώτου δεν είναι κάποια δευτερεύουσα ουσία που απλώς ενοχλεί. Συνδέεται με άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, πρόωρους τοκετούς, διαβήτη και ακόμη και καρκίνο του πνεύμονα. «Ξέρουμε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μάς βλάπτει, αλλά τείνουμε να πιστεύουμε πως ο αέρας στο σπίτι είναι ασφαλής», ανέφερε ο Rob Jackson, επικεφαλής της έρευνας και καθηγητής στη Σχολή Βιωσιμότητας του Stanford. «Στην πραγματικότητα, όσοι χρησιμοποιούν εστίες αερίου συχνά αναπνέουν μέσα στο σπίτι τόσο διοξείδιο του αζώτου, όσο και από όλες τις εξωτερικές πηγές μαζί».
Προηγούμενες μελέτες από την ίδια ομάδα είχαν δείξει ότι οι εστίες αερίου εκπέμπουν διοξείδιο του αζώτου σε επικίνδυνα επίπεδα που διαρκούν ώρες μετά το σβήσιμο της φλόγας. Άλλες έρευνες αποκάλυψαν ότι οι ίδιες συσκευές απελευθερώνουν βενζόλιο, έναν γνωστό καρκινογόνο παράγοντα.
Η νέα μελέτη προχώρησε όμως πολύ πιο πέρα. Οι ερευνητές συνδύασαν μετρήσεις από εσωτερικούς χώρους, δεδομένα εξωτερικής ρύπανσης, πληροφορίες για 133 εκατομμύρια κατοικίες και στοιχεία για την καθημερινή χρήση των εστιών. Το αποτέλεσμα ήταν ένας λεπτομερής χάρτης των περιοχών που εκτίθενται περισσότερο στο διοξείδιο του αζώτου, τόσο σε μακροχρόνιο όσο και σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο.
Η εικόνα που προέκυψε είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Σε μικρά σπίτια, σε αγροτικές περιοχές και σε νοικοκυριά που χρησιμοποιούν εντατικά το μαγείρεμα με γκάζι, η εσωτερική συγκέντρωση διοξειδίου του αζώτου ξεπερνάει τις προτεινόμενες τιμές ασφαλείας. Στις αγροτικές περιοχές μάλιστα, οι εστίες αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή της συνολικής έκθεσης, ενώ στις πόλεις η κατάσταση επιβαρύνεται επειδή οι ήδη υψηλές εξωτερικές τιμές προστίθενται σε εσωτερικούς χώρους που αερίζονται δύσκολα.
Αντίθετα με όσα πιστεύουν πολλοί, οι πιο επικίνδυνες αιχμές ρύπανσης δεν προέρχονται από τον δρόμο, αλλά από την κουζίνα. Οι στιγμιαίες κορυφώσεις των επιπέδων διοξειδίου του αζώτου εμφανίζονται τη στιγμή της χρήσης των εστιών και μπορούν να ξεπεράσουν κατά πολύ τα όρια υγείας, ακόμη και αν η συνολική έκθεση μέσα στην ημέρα μοιάζει «λογική».
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η μείωση της έκθεσης είναι απολύτως εφικτή. Η μελέτη δείχνει ότι η μετάβαση από γκάζι σε ηλεκτρικές ή επαγωγικές εστίες μειώνει την έκθεση σε διοξείδιο του αζώτου έως και κατά 50% για όσους μαγειρεύουν τακτικά. Δηλαδή, ένα απλό τεχνολογικό βήμα μπορεί να προστατεύσει άμεσα την υγεία των κατοίκων, ειδικά σε σπίτια όπου το μαγείρεμα αποτελεί καθημερινή συνήθεια.
