Περισσότερα από είκοσι χρόνια μετά την άφιξή της στον Κρόνο, η αποστολή Cassini εξακολουθεί να προσφέρει επιστημονικούς θησαυρούς. Μια νέα ανάλυση δεδομένων αποκάλυψε σύνθετα οργανικά μόρια να εκτοξεύονται από τον υπόγειο ωκεανό του δορυφόρου Εγκέλαδου, ενισχύοντας την υπόθεση ότι κάτω από το παγωμένο του κέλυφος λαμβάνουν χώρα χημικές διεργασίες που θα μπορούσαν να είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Nature Astronomy, παρουσιάζει ευρήματα τα οποία ενισχύουν την ιδέα μιας μελλοντικής ευρωπαϊκής αποστολής αφιερωμένης αποκλειστικά στον Εγκέλαδο, με στόχο να πετάξει μέσα από τους πίδακες νερού και να προσεδαφιστεί στην επιφάνειά του.
Από την ανακάλυψη του ωκεανού στις πρώτες ενδείξεις ζωής
Η ιστορία ξεκινά το 2005, όταν το Cassini αποκάλυψε ότι κάτω από τον παγωμένο φλοιό του Εγκέλαδου κρύβεται ένας υγρός ωκεανός. Η ανακάλυψη ήρθε χάρη σε τεράστιους πίδακες νερού που ξεπηδούν από ρωγμές κοντά στον νότιο πόλο του δορυφόρου, εκτοξεύοντας σωματίδια πάγου στο Διάστημα. Κάποια από αυτά επιστρέφουν στην επιφάνεια, ενώ άλλα σχηματίζουν τον λεπτό δακτύλιο Ε γύρω από τον Κρόνο, ακολουθώντας την τροχιά του Εγκέλαδου.
Ο επικεφαλής της νέας μελέτης, Nozair Khawaja, υπενθυμίζει ότι το Cassini «συλλέγει συνεχώς δείγματα από τον Εγκέλαδο καθώς διέρχεται από τον δακτύλιο Ε». Ήδη είχαν βρεθεί οργανικά μόρια και πρόδρομοι αμινοξέων, αλλά τα σωματίδια του δακτυλίου είχαν εκτεθεί για αιώνες στην ακτινοβολία του διαστήματος, γεγονός που αλλοιώνει τη σύστασή τους.
Το κρίσιμο πέρασμα του 2008
Το 2008, το Cassini πραγματοποίησε μια τολμηρή διέλευση μέσα από τον ίδιο τον πίδακα πάγου. Σωματίδια που είχαν εκτοξευθεί μόλις λίγα λεπτά πριν συγκρούστηκαν με το όργανο Cosmic Dust Analyzer (CDA) του σκάφους με ταχύτητα 18 χλμ/δευτερόλεπτο. Ήταν τα πιο «καθαρά» και ταχύτερα σωματίδια που είχε συναντήσει ποτέ η αποστολή.
Η ταχύτητα αποδείχθηκε καθοριστική: σε χαμηλότερες ταχύτητες, το νερό κατακερματίζεται σε συμπλέγματα που «σκεπάζουν» τα σήματα των οργανικών μορίων. Όμως στην περίπτωση αυτή, η ανάλυση μπόρεσε να αποκαλύψει ουσίες που μέχρι τότε παρέμεναν κρυφές.
Σύνθετες ενώσεις με βιολογικό ενδιαφέρον
Χρειάστηκαν χρόνια για να αποκρυπτογραφηθούν τα δεδομένα. Η ομάδα του Khawaja ανακοίνωσε τώρα ότι τα φρέσκα σωματίδια πάγου περιείχαν οργανικές ενώσεις όμοιες με εκείνες που είχαν βρεθεί στον δακτύλιο Ε, επιβεβαιώνοντας ότι προέρχονται πράγματι από τον υπόγειο ωκεανό. Επιπλέον, εντοπίστηκαν μόρια που δεν είχαν ποτέ ξαναβρεθεί, ανάμεσά τους αλειφατικές ενώσεις, κυκλικά εστέρες, αιθέρες, καθώς και πιθανές ενώσεις με άζωτο και οξυγόνο.
Στη Γη, τέτοιες ουσίες αποτελούν κρίκους αλυσίδων χημικών αντιδράσεων που οδηγούν σε πιο σύνθετες ενώσεις, απαραίτητες για τη ζωή. Όπως τονίζει ο Khawaja, «οι διαδρομές που συνδέουν τα μόρια που βρήκαμε με ενώσεις βιολογικής σημασίας είναι πολλές, κάτι που αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ο Εγκέλαδος να είναι κατοικήσιμος».
Η αξία της μακροχρόνιας εξερεύνησης
Για τον Frank Postberg, συν-συγγραφέα της μελέτης, τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι «οι οργανικές ενώσεις που εντοπίστηκαν στον δακτύλιο Ε δεν είναι απλά προϊόν πολυετούς έκθεσης στην ακτινοβολία, αλλά προέρχονται άμεσα από τον ωκεανό του Εγκέλαδου».
Από την πλευρά του, ο Nicolas Altobelli, επιστημονικός υπεύθυνος του ESA για την αποστολή Cassini, σημειώνει ότι «είναι εντυπωσιακό να βλέπουμε νέες ανακαλύψεις να αναδύονται σχεδόν δύο δεκαετίες μετά τη συλλογή των δεδομένων, αποδεικνύοντας τη μακροχρόνια αξία των διαστημικών αποστολών».
Το επόμενο βήμα: μια αποστολή στον Εγκέλαδου
Ο ESA εξετάζει ήδη το ενδεχόμενο μιας νέας αποστολής αφιερωμένης στον Εγκέλαδο. Στόχος θα είναι η πτήση μέσα από τους πίδακες και η προσεδάφιση στον νότιο πόλο, ώστε να ληφθούν άμεσα δείγματα από την επιφάνεια. Η επιλογή των κατάλληλων επιστημονικών οργάνων βρίσκεται υπό μελέτη, με τα δεδομένα του CDA να καθοδηγούν τις αποφάσεις.
Ο Εγκέλαδος συγκεντρώνει όλα τα βασικά συστατικά για ένα κατοικήσιμο περιβάλλον: υγρό νερό, πηγή ενέργειας, απαραίτητα χημικά στοιχεία και τώρα σύνθετα οργανικά μόρια. Μια αποστολή που θα αναζητήσει άμεσα ίχνη ζωής στην επιφάνειά του θα μπορούσε να προσφέρει στην Ευρώπη κεντρικό ρόλο στην εξερεύνηση του Ηλιακού Συστήματος.
Ακόμη και το ενδεχόμενο να μη βρεθεί ζωή, θα ήταν εξίσου σημαντικό, όπως τονίζει ο Khawaja: «Αν σε ένα περιβάλλον με τις σωστές συνθήκες δεν υπάρχει ζωή, αυτό θα μας αναγκάσει να ξανασκεφτούμε σε βάθος τι σημαίνει πραγματικά η εμφάνιση ζωής στο Σύμπαν».
[via]
