Ένα σύντομο αλλά εξαιρετικά ισχυρό ραδιοσήμα που καταγράφηκε από αστρονόμους στην Αυστραλία πριν έναν χρόνο, προκάλεσε έκπληξη στην επιστημονική κοινότητα. Αυτό που αρχικά θεωρήθηκε ως ενδεχόμενη ανακάλυψη κάποιου εξωγαλαξιακού φαινομένου, αποδείχθηκε τελικά ότι προερχόταν από ένα εγκαταλελειμμένο τεχνούργημα της ανθρώπινης τεχνολογίας: τον δορυφόρο Relay-2 της NASA, ο οποίος είχε πάψει να λειτουργεί από το 1967.
Το περιστατικό συνέβη στις 13 Ιουνίου 2024, όταν το τηλεσκόπιο Australian Square Kilometer Array Pathfinder (ASKAP) κατέγραψε έναν ισχυρό ραδιοπαλμό διάρκειας μικρότερης των 30 νανοδευτερολέπτων. Ήταν τόσο έντονος που σκέπασε κάθε άλλο σήμα στον ουρανό εκείνη τη στιγμή. Οι ερευνητές, αιφνιδιασμένοι από την ισχύ του παλμού, υπέθεσαν αρχικά ότι πρόκειται για κάποιον νέο αστρικό σχηματισμό, όπως ένας πάλσαρ ή μια άγνωστη κοσμική πηγή.
Ωστόσο, όπως διαπιστώθηκε μετά από λεπτομερή ανάλυση, η πηγή του σήματος δεν ήταν κάτι τόσο μακρινό ή μυστηριώδες όσο είχε αρχικά φανεί. Αντίθετα, επρόκειτο για έναν παλιό, ξεχασμένο δορυφόρο που περιφερόταν αθόρυβα γύρω από τη Γη επί δεκαετίες: τον Relay-2, ο οποίος είχε τεθεί σε τροχιά από τη NASA στις 21 Ιανουαρίου 1964.
Ο Relay-2, διάδοχος του Relay-1, ήταν μέρος ενός πειραματικού προγράμματος δορυφορικών επικοινωνιών. Μεταξύ άλλων, έφερε επιστημονικό εξοπλισμό για τη μελέτη της ζώνης ακτινοβολίας Van Allen, μιας περιοχής γύρω από τη Γη όπου παγιδεύονται φορτισμένα σωματίδια από το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη. Ο δορυφόρος λειτούργησε κανονικά έως τις 9 Ιουνίου 1967, οπότε και σημειώθηκε πλήρης αποτυχία των συστημάτων επικοινωνίας του. Έκτοτε, δεν εξέπεμψε ξανά μέχρι το απρόσμενο συμβάν το 2024.
Η ανάλυση των δεδομένων από το ASKAP έδειξε πως η καταγραφή του παλμού συνέπεσε ακριβώς με την τροχιακή διέλευση του Relay-2 από το σημείο παρατήρησης. Αυτό ενίσχυσε την υπόθεση ότι ο «νεκρός» δορυφόρος ήταν ο υπαίτιος του σήματος. Η έρευνα αναφέρει πως ο ραδιοπαλμός που καταγράφηκε ήταν τόσο καθαρός και ευδιάκριτος, που δύσκολα θα μπορούσε να αποδοθεί σε κάποιον τυχαίο διαστημικό «θόρυβο».
Οι ταχείες ραδιοεκρήξεις (fast radio bursts – FRBs) όπως αυτή, είναι γνωστές για την έντονη και σύντομη εκπομπή ενέργειας που διαρκεί λίγα χιλιοστά του δευτερολέπτου. Συνήθως προέρχονται από εξαιρετικά απομακρυσμένα σημεία του Σύμπαντος, και παρά τη μικρή διάρκειά τους, μπορούν να εκπέμπουν τόση ενέργεια όση ένα ολόκληρο γαλαξιακό σύστημα. Αυτό όμως που καθιστά την περίπτωση του Relay-2 ιδιαίτερη, είναι πως πρόκειται για τεχνητή πηγή και όχι για κάποιο φυσικό ουράνιο σώμα.
Το γιατί ο Relay-2 εξέπεμψε ξαφνικά ένα τόσο ισχυρό σήμα παραμένει αναπάντητο. Μία από τις επικρατέστερες θεωρίες είναι ότι ο δορυφόρος, αφού παρέμεινε επί δεκαετίες εκτεθειμένος σε ηλιακή ακτινοβολία και φορτισμένα σωματίδια, συσσώρευσε ηλεκτρικό φορτίο το οποίο απελευθερώθηκε απότομα, δημιουργώντας τον παλμό. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι χτυπήθηκε από μικρομετεωρίτη ή άλλο διαστημικό αντικείμενο, γεγονός που προκάλεσε τοπική εκφόρτιση ή δημιουργία πλάσματος.
Το περιστατικό φέρνει στο φως ένα αυξανόμενο πρόβλημα της εποχής μας: την παρουσία χιλιάδων ανενεργών ή ημιλειτουργικών δορυφόρων σε τροχιά, οι οποίοι δυνητικά μπορούν να εκπέμπουν απρόβλεπτα σήματα και να παρεμβαίνουν στις επιστημονικές παρατηρήσεις. Όπως τονίζει και η επιστημονική ομάδα, όσο ο αριθμός τέτοιων «ζόμπι» δορυφόρων αυξάνεται, τόσο δυσκολότερο θα γίνεται να διακρίνει κανείς τι προέρχεται από τα βάθη του Σύμπαντος και τι είναι απλώς παράγωγο της τεχνολογικής δραστηριότητας της ανθρωπότητας.
[via]
