Ο διαβήτης, μια από τις πιο διαδεδομένες χρόνιες ασθένειες παγκοσμίως, αποκτά πλέον έναν νέο, επίσημο τύπο: τον Τύπο 5. Η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) αναγνώρισε πρόσφατα τον διαβήτη τύπου 5 ως ξεχωριστή κατηγορία, ρίχνοντας φως σε μια μορφή της ασθένειας που επηρεάζει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.
Η κίνηση αυτή δεν είναι απλώς μια επιστημονική κατάταξη, αλλά σηματοδοτεί την αναγνώριση μιας μορφής διαβήτη που μέχρι πρότινος βρισκόταν στο περιθώριο της έρευνας και της φροντίδας. Πλέον, με την επίσημη κατοχύρωση του Τύπου 5, ανοίγει ο δρόμος για βελτιωμένη διάγνωση, καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση και, το σημαντικότερο, μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι πέντε κύριοι τύποι διαβήτη – και όχι μόνο
Παρότι πολλοί θεωρούν ότι ο διαβήτης περιορίζεται στους δύο βασικούς τύπους (Τύπος 1 και Τύπος 2), στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες, οι οποίες πλέον ξεπερνούν τη δωδεκάδα. Η αναγνώριση του Τύπου 5 ενισχύει την κατανόηση ότι ο διαβήτης δεν είναι μια ενιαία ασθένεια, αλλά ένα φάσμα παθήσεων με διαφορετικά αίτια και θεραπευτικές ανάγκες.
Τύπος 1: Αυτοάνοσος και ανεξάρτητος από τον τρόπο ζωής
Ο διαβήτης τύπου 1 προκαλείται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται κατά λάθος στα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Πρόκειται για μια αυτοάνοση νόσο, που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και δεν σχετίζεται με τη διατροφή ή την παχυσαρκία.
Η θεραπεία απαιτεί διά βίου χορήγηση ινσουλίνης, είτε μέσω ενέσεων είτε με αντλίες. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μεταμοσχεύονται κύτταρα από δότες ή χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα, κάτι που έχει οδηγήσει σε μερική ή και πλήρη απεξάρτηση από την εξωτερική ινσουλίνη, αν και η μέθοδος αυτή δεν είναι ακόμη ευρέως διαθέσιμη.
Τύπος 2: Ο πιο διαδεδομένος, αλλά παρεξηγημένος
Ο διαβήτης τύπου 2 αποτελεί τη συχνότερη μορφή της νόσου και συνδέεται με την παχυσαρκία, αλλά όχι αποκλειστικά. Άτομα με φυσιολογικό βάρος μπορεί να νοσήσουν, ιδιαίτερα αν υπάρχει γενετική προδιάθεση. Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι Νοτιοασιάτες και οι άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής, είναι πιο επιρρεπείς.
Η θεραπεία περιλαμβάνει φάρμακα που ενισχύουν την παραγωγή ή την αποτελεσματικότητα της ινσουλίνης, με πιο κοινό το μετφορμίνη, που χρησιμοποιείται ευρέως. Παράλληλα, σημαντικά αποτελέσματα έχουν καταγραφεί με αλλαγές στον τρόπο ζωής και δίαιτες χαμηλών θερμίδων, οι οποίες μπορούν να αναστρέψουν τον διαβήτη σε ποσοστό έως και 46%.
Διαβήτης κύησης: Η παροδική μορφή που απαιτεί προσοχή
Εμφανίζεται κατά την εγκυμοσύνη, συνήθως στο δεύτερο τρίμηνο, και οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές που μειώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία, η ηλικία, η καταγωγή και το ιστορικό γέννησης μεγάλου μωρού.
Η διαχείριση γίνεται με διατροφή, άσκηση ή φαρμακευτική αγωγή, καθώς η καλή ρύθμιση είναι κρίσιμη τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο.
Οι σπάνιοι τύποι: Από γενετικές μεταλλάξεις έως επεμβάσεις
Υπάρχουν σπανιότερες μορφές διαβήτη, όπως:
• Νεογνικός διαβήτης, που εμφανίζεται στις πρώτες εβδομάδες ζωής.
• MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young), μια κληρονομική μορφή που σχετίζεται με συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις.
• Τύπος 3c, ο οποίος προκύπτει από βλάβες στο πάγκρεας, π.χ. λόγω καρκίνου ή παγκρεατίτιδας.
• Διαβήτης που σχετίζεται με την κυστική ίνωση, ο οποίος προσβάλλει περίπου το 1/3 των πασχόντων μέχρι την ηλικία των 40 ετών.
Τύπος 5: Ο «διαβήτης της κακής διατροφής»
Ο νέος αυτός τύπος διαβήτη είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη φτωχή διατροφή στην παιδική ηλικία. Επηρεάζει κυρίως φτωχότερους πληθυσμούς και εκτιμάται ότι πλήττει 20-25 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι οι ασθενείς έχουν χαμηλό βάρος και ανεπαρκή παραγωγή ινσουλίνης, όχι όμως εξαιτίας αυτοάνοσων μηχανισμών. Το πρόβλημα έγκειται στην υποανάπτυξη του παγκρέατος, η οποία ξεκινά από την εμβρυϊκή ή παιδική ηλικία, όταν ο οργανισμός δεν λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, κυρίως πρωτεΐνες.
Πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η πρωτεϊνική έλλειψη κατά την κύηση ή την εφηβεία οδηγεί σε δυσλειτουργία του παγκρέατος, αυξάνοντας την πιθανότητα ανάπτυξης διαβήτη.
Η αναγνώριση του Τύπου 5 σημαίνει ότι μπορούμε πλέον να αντιμετωπίσουμε στοχευμένα αυτή την «παραμελημένη» μορφή διαβήτη, που μέχρι τώρα δεν είχε σαφή κατηγοριοποίηση. Είναι επίσης μια πρόσκληση για δράση στον παγκόσμιο ιατρικό και ανθρωπιστικό χώρο, ώστε να δοθεί έμφαση στη διατροφική ασφάλεια και στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών σε πληθυσμούς που κινδυνεύουν περισσότερο.
Ένα βήμα μπροστά για τη ιατρική κοινότητα
Η εξέλιξη αυτή υπογραμμίζει το γεγονός ότι ο διαβήτης δεν είναι μια «ενιαία» πάθηση, αλλά ένα σύνθετο φάσμα διαταραχών που απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση. Η ταξινόμηση σε τύπους δεν είναι απλώς θέμα αριθμών, αλλά εργαλείο κατανόησης και θεραπευτικής στρατηγικής.
Η επίσημη αναγνώριση του Τύπου 5 είναι ένα σημαντικό βήμα για τη δημόσια υγεία, ιδίως στις περιοχές του κόσμου που αντιμετωπίζουν διατροφικές ελλείψεις. Είναι επίσης ένα κάλεσμα για μεγαλύτερη έρευνα, χρηματοδότηση και πολιτική βούληση, ώστε κανένας τύπος διαβήτη και κανένας ασθενής να μην μένει πίσω.
[via]
