Πρόκειται για ένα ερώτημα που απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Ωστόσο, η σύγχρονη Φυσική δίνει μια απάντηση που, αν και μοιάζει αντιδιαισθητική, είναι καθαρή: το Σύμπαν δεν έχει κέντρο. Για να κατανοήσουμε αυτή τη φαινομενικά παράδοξη ιδέα, πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την καθημερινή μας πραγματικότητα και να προσπαθήσουμε να φανταστούμε το Σύμπαν μέσα από μια εντελώς διαφορετική οπτική.
Μια συχνά χρησιμοποιούμενη παρομοίωση παρά τις αδυναμίες της είναι αυτή του μπαλονιού. Φανταστείτε πως σχεδιάζετε μικρές κουκκίδες στην επιφάνεια ενός ξεφουσκωμένου μπαλονιού και αρχίζετε να το φουσκώνετε. Καθώς μεγαλώνει, θα παρατηρήσετε ότι κάθε κουκκίδα απομακρύνεται από όλες τις άλλες. Από την οπτική γωνία μιας κουκκίδας, θα μοιάζει σαν όλες οι άλλες να φεύγουν μακριά της, γεγονός που δίνει την εντύπωση ότι βρίσκεται στο "κέντρο" της διαστολής. Στην πραγματικότητα, όμως, καμία κουκκίδα δεν είναι πιο "κεντρική" από κάποια άλλη.
Στην αστρονομική ανάγνωση αυτής της παρομοίωσης, οι κουκκίδες αντιπροσωπεύουν τους γαλαξίες και η επιφάνεια του μπαλονιού τον "ιστό" του Σύμπαντος, ο οποίος διαστέλλεται. Αυτό ακριβώς παρατηρούν οι αστρονόμοι: οι μακρινοί γαλαξίες απομακρύνονται όχι μόνο από εμάς, αλλά και μεταξύ τους.
Ωστόσο, εδώ η παρομοίωση χρειάζεται μια κρίσιμη διευκρίνιση. Στην περίπτωση του μπαλονιού, το φυσικό του κέντρο βρίσκεται στο εσωτερικό, στον τρισδιάστατο χώρο που καταλαμβάνει ο αέρας. Στην περίπτωση του Σύμπαντος, όμως, η αναλογία περιορίζεται στην επιφάνεια του μπαλονιού – το εσωτερικό του δεν έχει κάποιο φυσικό ανάλογο. Επομένως, το να ρωτά κανείς πού βρίσκεται το "κέντρο" του Σύμπαντος είναι σαν να ρωτά ποιο είναι το κέντρο της επιφάνειας μιας σφαίρας: δεν υπάρχει τέτοιο σημείο. Μπορείς να κινηθείς προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, αλλά δεν θα συναντήσεις ποτέ κάποιο προνομιούχο σημείο ή όριο.
Αυτή η διαπίστωση, η οποία σήμερα θεωρείται δεδομένη, σηματοδότησε μία από τις πιο ριζικές αλλαγές στην κοσμολογική θεώρηση. Μόλις έναν αιώνα πριν, ακόμη και ο ίδιος ο Albert Einstein πίστευε πως το Σύμπαν ήταν στατικό και αμετάβλητο. Η Θεωρία της Γενικής Σχετικότητας που δημοσίευσε το 1915, στην αρχική της ερμηνεία, υποστήριζε ακριβώς αυτή την ιδέα. Όμως, οι παρατηρήσεις μακρινών γαλαξιών οδήγησαν σε μια εντελώς διαφορετική εικόνα: αυτή ενός διαρκώς διαστελλόμενου Σύμπαντος.
Το παράδοξο είναι ότι τα ίδια μαθηματικά εργαλεία που ανέπτυξε ο Einstein χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν ένα δυναμικό και εξελισσόμενο Σύμπαν. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως δεν είναι οι γαλαξίες που κινούνται μέσα σε κάποιο στατικό χώρο, αλλά ο ίδιος ο χώρος που διαστέλλεται, παρασύροντάς τους μαζί του. Η κατανόηση αυτής της ιδέας απαιτεί να απομακρυνθούμε από την τρισδιάστατη σκέψη που μας είναι οικεία.
Το Σύμπαν δεν περιορίζεται σε τρεις διαστάσεις του χώρου. Μαζί με τον χρόνο, σχηματίζει μια τετραδιάστατη οντότητα γνωστή ως χωροχρόνος. Αυτή η σύνθετη δομή καθιστά δυσνόητη την αντίληψη περί "κέντρου", διότι δεν υπάρχει σημείο που να υπερέχει ή να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα στο κοσμικό τοπίο.
Έτσι, η φυσική δεν βλέπει το Σύμπαν ως μια κατασκευή με αρχή, μέση και τέλος, αλλά ως έναν αδιάσπαστο και ομοιογενή "ιστό" που διαστέλλεται, χωρίς κάποιο απόλυτο κέντρο. Κάθε παρατηρητής, από οποιοδήποτε σημείο του Σύμπαντος, θα διαπιστώσει ότι όλα γύρω του απομακρύνονται, δίνοντας την εντύπωση ότι βρίσκεται ο ίδιος στο επίκεντρο. Και όμως, αυτή η εντύπωση είναι κοινή για όλους, ακριβώς επειδή κανένα σημείο δεν κατέχει αυτή την προνομιακή θέση.
Η κατανόηση αυτής της κοσμικής αλήθειας απαιτεί να αποδεχθούμε ότι ο τρόπος που βιώνουμε τον χώρο και τον χρόνο στην καθημερινότητά μας δεν επαρκεί για να εξηγήσει το Σύμπαν. Αντί για ένα κέντρο, ολόκληρο το Σύμπαν είναι ένα δυναμικό, διαστελλόμενο σύστημα, στο οποίο κάθε σημείο είναι εξίσου "κεντρικό" όσο και οποιοδήποτε άλλο. Μια θεώρηση που δεν παύει να μας υπενθυμίζει πόσο περιορισμένη είναι η ανθρώπινη εμπειρία μπροστά στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος...
[via]
