Γενετικά τροποποιημένα κύτταρα φέρνουν πιο κοντά τη θεραπεία του Διαβήτη Τύπου 1

Για πρώτη φορά στην ιατρική ιστορία, ένας ασθενής με διαβήτη τύπου 1 κατάφερε να παράγει μόνος του ινσουλίνη χάρη σε μεταμόσχευση παγκρεατικών κυττάρων, τα οποία είχαν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να αποφευχθεί η απόρριψή τους από το ανοσοποιητικό του σύστημα.

Το επίτευγμα ανοίγει τον δρόμο για θεραπείες χωρίς τη χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, τα οποία μέχρι σήμερα θεωρούνταν απαραίτητα αλλά συνοδεύονταν από σοβαρούς κινδύνους.

Το πρόβλημα του διαβήτη τύπου 1

Ο διαβήτης τύπου 1 είναι μια χρόνια πάθηση που ξεκινά όταν το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον των ίδιων των κυττάρων του οργανισμού. Συγκεκριμένα, καταστρέφει τα παγκρεατικά κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη, την ορμόνη που ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Από εκείνη τη στιγμή, ο ασθενής αναγκάζεται να στηρίζεται σε τακτικές ενέσεις ινσουλίνης και σε αυστηρή διατροφική παρακολούθηση. Τα τελευταία χρόνια, μια πολλά υποσχόμενη θεραπευτική κατεύθυνση είναι η μεταμόσχευση νέων λειτουργικών κυττάρων, όμως το βασικό εμπόδιο ήταν πάντα η απόρριψή τους από το σώμα.

Το καινοτόμο πείραμα

Στο πλαίσιο της νέας μελέτης, ένας 42χρονος άνδρας που ζούσε με τον διαβήτη τύπου 1 από την ηλικία των πέντε ετών, υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση κυττάρων από υγιή δότη. Τα κύτταρα εγχύθηκαν με ένεση στον μυ του αντιβραχίου του.

Μέσα στις επόμενες 12 εβδομάδες, τα κύτταρα αυτά άρχισαν να λειτουργούν όπως αναμενόταν: παρήγαγαν ινσουλίνη όποτε το σάκχαρο του ασθενούς αυξανόταν, για παράδειγμα μετά από τα γεύματα. Το εντυπωσιακότερο στοιχείο όμως ήταν ότι η διαδικασία δεν χρειάστηκε υποστήριξη με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, κάτι που αλλάζει τα δεδομένα στην αντιμετώπιση της νόσου.

Η λύση που προσέφερε η γενετική μηχανική

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει τα ξένα κύτταρα και τα καταστρέφει. Μέχρι σήμερα, οι γιατροί προσπαθούσαν να το αποτρέψουν με ανοσοκατασταλτικά, εκθέτοντας όμως τον ασθενή σε λοιμώξεις και άλλες ασθένειες.

Σε αυτή τη μελέτη, οι επιστήμονες αξιοποίησαν την τεχνολογία CRISPR για να κάνουν τρεις κρίσιμες γενετικές παρεμβάσεις. Οι δύο πρώτες μείωσαν συγκεκριμένα αντιγόνα που χρησιμοποιούν τα Τ λεμφοκύτταρα για να αναγνωρίσουν τα ξένα κύτταρα. Η τρίτη αύξησε την παραγωγή της πρωτεΐνης CD47, η οποία εμποδίζει την επίθεση του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος.

Αν και δεν πέτυχαν όλες οι τροποποιήσεις σε κάθε κύτταρο, το αποτέλεσμα λειτούργησε σαν φυσικό πείραμα ελέγχου. Τα κύτταρα χωρίς καμία επιτυχημένη αλλαγή εξοντώθηκαν γρήγορα, εκείνα με μερικές τροποποιήσεις άντεξαν λίγο παραπάνω αλλά τελικά καταστράφηκαν, ενώ μόνο τα πλήρως τροποποιημένα κατάφεραν να επιβιώσουν και να παραμείνουν λειτουργικά.

Από τα πειραματόζωα στον άνθρωπο

Η μέθοδος είχε δοκιμαστεί παλαιότερα σε πειράματα με ποντίκια και πιθήκους, όπου είχε δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, αυτή είναι η πρώτη φορά που εφαρμόστηκε σε άνθρωπο χωρίς την ανάγκη φαρμάκων για την καταστολή του ανοσοποιητικού.

Παράλληλα, η μελέτη έρχεται να προστεθεί σε άλλες πρόσφατες προσπάθειες. Πέρυσι, για παράδειγμα, μια νεαρή γυναίκα στην Κίνα έλαβε μεταμόσχευση κυττάρων που είχαν παραχθεί από τα δικά της βλαστοκύτταρα και σε διάστημα τεσσάρων μηνών μπόρεσε να διατηρεί τα επίπεδα γλυκόζης σε φυσιολογικά όρια σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Το επόμενο βήμα

Οι επιστήμονες που υπογράφουν τη νέα μελέτη πιστεύουν ότι η τεχνική αυτή δεν περιορίζεται στον διαβήτη τύπου 1. Θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες μεταμοσχεύσεις, μειώνοντας την ανάγκη για ανοσοκατασταλτικά και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής εκατομμυρίων ασθενών.

Η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και απαιτούνται μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές ώστε να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά της σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, το γεγονός ότι ένας ασθενής με πολυετή ιστορικό διαβήτη μπόρεσε να παράγει εκ νέου τη δική του ινσουλίνη, χωρίς παρενέργειες, αποτελεί σαφή ένδειξη ότι η ιατρική βρίσκεται μπροστά σε μια ενδεχόμενη επανάσταση.

Το πείραμα αυτό δεν δίνει ακόμη τη λέξη «θεραπεία» για τον διαβήτη τύπου 1, αλλά αποδεικνύει ότι η σύγχρονη γενετική επιστήμη μπορεί να προσφέρει λύσεις που μέχρι πρόσφατα φάνταζαν αδύνατες. 

[via]