Στα εκπαιδευτικά στρατόπεδα του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Κίνας, ο ήχος των drones και των ηλεκτρονικών προσομοιωτών συνυπάρχει με κάτι που μοιάζει να ανήκει σε μια άλλη εποχή. Ανάμεσα σε ραντάρ, πυραύλους και οθόνες αφής, ορισμένοι στρατιώτες κινούν τα δάχτυλά τους στον αέρα, σαν να χειρίζονται έναν αόρατο άβακα. Δεν πρόκειται για κάποια τελετουργία, αλλά για ένα νέο στρατιωτικό πείραμα που επιδιώκει να διδάξει στους στρατιώτες πώς να σκέφτονται και να υπολογίζουν χωρίς καμία τεχνολογική βοήθεια, σε περίπτωση που κάποια μέρα οι μηχανές σιωπήσουν.
Η Κίνα επαναφέρει μια παράδοση χιλιετιών, το νοερό υπολογισμό με άβακα, και την εφαρμόζει στη σύγχρονη πολεμική εκπαίδευση. Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη και τα αυτόνομα συστήματα καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη στρατηγική, ο κινεζικός στρατός προετοιμάζει ένα διαφορετικό είδος μαχητή: τον «άνθρωπο άβακα». Έναν στρατιώτη που μπορεί να υπολογίζει, να σχεδιάζει και να λαμβάνει αποφάσεις ακόμη και αν όλα τα ψηφιακά μέσα τεθούν εκτός λειτουργίας.
Σε πρόσφατη άσκηση, η αξιωματικός Xu Meiduo έγινε το πρόσωπο αυτής της νέας προσέγγισης. Κατά τη διάρκεια μιας προσομοίωσης όπου το ραντάρ «χάλασε», κατάφερε μέσα σε δευτερόλεπτα να υπολογίσει την πορεία τριών εικονικών στόχων και να κατευθύνει με ακρίβεια το πυροβολικό. Η κρατική τηλεόραση παρουσίασε την επιτυχία της ως παράδειγμα «νοητικής αυτάρκειας», απόδειξη ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος παραμένει το πιο αξιόπιστο όπλο, ακόμη και στην εποχή των αλγορίθμων.
Η έμπνευση πίσω από το πρόγραμμα προέρχεται από μια εκπαιδευτική τεχνική που εξακολουθεί να διδάσκεται σε πολλές ασιατικές χώρες: το mental abacus (ή AMC). Η μέθοδος αυτή βασίζεται στην ικανότητα να εκτελεί κανείς πολύπλοκους υπολογισμούς απλώς «βλέποντας» στο μυαλό του έναν φανταστικό άβακα και μετακινώντας νοερά τις χάντρες του.
Η τεχνική αυτή, που διδάσκεται στην Κίνα εδώ και περισσότερους από οκτώ αιώνες, έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει σημαντικά τη συγκέντρωση, τη μνήμη και την ταχύτητα σκέψης. Μάλιστα, έρευνες από το Harvard και το Stanford έχουν δείξει ότι μαθητές εκπαιδευμένοι στο mental abacus ξεπερνούν σε υπολογιστικές ικανότητες εκείνους που μαθαίνουν παραδοσιακά μαθηματικά.
Τώρα, το Πεκίνο εφαρμόζει αυτή τη γνώση σε στρατιωτικό επίπεδο, ποντάροντας στο ότι η ψυχραιμία και η ακρίβεια σκέψης υπό πίεση μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε πραγματικές συνθήκες μάχης.
Ο άβακας, που δημιουργήθηκε στην Κίνα πριν από 800 χρόνια, υπήρξε για αιώνες το βασικό εργαλείο υπολογισμού σε εμπόριο και διοίκηση. Παρότι αντικαταστάθηκε από τις αριθμομηχανές και τους υπολογιστές, δεν εξαφανίστηκε ποτέ πλήρως. Σχολεία σε Κίνα, Ιαπωνία και Σιγκαπούρη συνεχίζουν να τον διδάσκουν ως μέσο ανάπτυξης γνωστικών δεξιοτήτων.
Η νοερή του εκδοχή έχει μάλιστα μελετηθεί από νευροεπιστήμονες, οι οποίοι έχουν παρατηρήσει ότι η συνεχής εξάσκηση σε τέτοιου είδους υπολογισμούς προκαλεί δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Η ικανότητα αυτή, να μετασχηματίζεται ο εγκέφαλος μέσα από την εκπαίδευση, φαίνεται πως ενέπνευσε τον στρατό της Κίνας να αξιοποιήσει το mental abacus ως μια μορφή «γνωστικής ενδυνάμωσης», ένα είδος εκγύμνασης που καλλιεργεί ταχύτητα σκέψης και ψυχραιμία σε καταστάσεις χάους.
Ο στόχος του προγράμματος δεν είναι μόνο η ενίσχυση της νοητικής αντοχής των στρατιωτών, αλλά και η αντιμετώπιση μιας ολοένα πιο ρεαλιστικής απειλής: του ηλεκτρονικού πολέμου. Σε μια σύγκρουση όπου GPS, δίκτυα και ραντάρ μπορούν να απενεργοποιηθούν με ένα κυβερνοχτύπημα, η ικανότητα των ανθρώπων να υπολογίζουν και να αποφασίζουν χωρίς ψηφιακή βοήθεια αποκτά στρατηγική σημασία.
Παράλληλα, το Πεκίνο θέλει να δείξει ότι η ισχύς του δεν βασίζεται αποκλειστικά σε drones ή υπερηχητικούς πυραύλους, αλλά και σε ανθρώπους που μπορούν να σκεφτούν και να δράσουν αυτόνομα.
Η αντίθεση με τις ΗΠΑ είναι αποκαλυπτική. Ενώ η Ουάσιγκτον επενδύει σε ολοένα πιο εξελιγμένα συστήματα διοίκησης και τεχνητής νοημοσύνης, στρατιωτικοί αναλυτές του Πενταγώνου παραδέχονται ότι η υπερβολική τεχνολογική εξάρτηση μπορεί να αποτελέσει τη νέα «αχίλλειο πτέρνα» του αμερικανικού στρατού.
Όταν τα δίκτυα πέφτουν και οι αλγόριθμοι αποτυγχάνουν, αυτό που κρίνει τη μάχη είναι η ανθρώπινη πρωτοβουλία — κάτι που, φαίνεται, η Κίνα έχει αντιληφθεί καλά. Η πρωτοβουλία του Πεκίνου να «αναστήσει» τον νοητικό άβακα δεν έχει στόχο να αντικαταστήσει την τεχνολογία, αλλά να τη συμπληρώσει, υπενθυμίζοντας ότι πίσω από κάθε μηχάνημα βρίσκεται πάντα ο ανθρώπινος νους.
[via]
