Η ψευδαίσθηση της αθανασίας: Γιατί τα μοσχεύματα δεν μπορούν να μας χαρίσουν αιώνια νιότη
Όταν ο Vladimir Putin δήλωσε πρόσφατα στον Xi Jinping ότι οι επαναλαμβανόμενες μεταμοσχεύσεις οργάνων θα μπορούσαν να «αναζωογονήσουν» έναν άνθρωπο και να τον βοηθήσουν να ζήσει έως τα 150, τα σχόλιά του αντιμετωπίστηκαν από τη διεθνή κοινότητα ως επιστημονική φαντασία. Κι όμως, την ίδια στιγμή, η πραγματική επιστήμη κατέγραφε μια μικρή αλλά ουσιαστική πρόοδο: ερευνητές εντόπισαν έναν μοριακό «διακόπτη» που μειώνει τις επιπλοκές στις μεταμοσχεύσεις ήπατος, αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής των μοσχευμάτων.
Διαβάστε επίσης
Η εξέλιξη αυτή φανερώνει τόσο τη δύναμη όσο και τα όρια της σύγχρονης ιατρικής. Οι μεταμοσχεύσεις πράγματι σώζουν ζωές, αλλά η ιδέα ότι μπορούμε να «αντικαθιστούμε εξαρτήματα» για να καθυστερήσουμε τη γήρανση παραμένει πιο κοντά στο πεδίο της δυστοπικής φαντασίας παρά στην πραγματικότητα των νοσοκομείων.
Η επιθυμία για αιώνια νεότητα μέσω της βιολογίας δεν είναι καινούργια. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ευκατάστατοι Ευρωπαίοι άνδρες υποβάλλονταν σε «μοσχεύματα αδένων πιθήκου», ελπίζοντας ότι η διαδικασία θα αναζωογονούσε τη σεξουαλική τους ορμή και τη ζωτικότητά τους. Έναν αιώνα αργότερα, το όνειρο επιστρέφει μέσα από το Silicon Valley, αυτή τη φορά με το πρόσωπο του Bryan Johnson, του αυτοαποκαλούμενου biohacker που πειραματίζεται με μεταγγίσεις «νεανικού αίματος».
Η ιδέα βασίζεται σε παλαιότερα πειράματα σε ποντίκια, στα οποία ερευνητές συνέδεσαν κυκλοφορικά συστήματα νεαρών και ηλικιωμένων ζώων. Τα μεγαλύτερα ποντίκια παρουσίασαν προσωρινή βελτίωση στη μυϊκή δύναμη και στη γνωστική λειτουργία. Όμως, οι ίδιες επιδράσεις δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ σε ανθρώπους. Κλινικές δοκιμές με πλάσμα νεαρών δοτών απέτυχαν να δείξουν ουσιαστικά αντιγηραντικά αποτελέσματα, ενώ η πρακτική έχει δεχθεί έντονη κριτική για τις ηθικές της προεκτάσεις. Το 2019, ο FDA των ΗΠΑ προειδοποίησε ότι οι «μεταγγίσεις νεανικού αίματος» είναι ατεκμηρίωτες και ενδέχεται να είναι επικίνδυνες.
Οι σημερινές μεταμοσχεύσεις είναι μια αναμφισβήτητα σωτήρια ιατρική πρακτική, σχεδιασμένη να αντικαθιστά όργανα που έχουν καταστραφεί πλήρως. Οι δωρητές και οι λήπτες ταιριάζουν προσεκτικά με βάση τη συμβατότητα ιστών, ενώ τα μοσχεύματα ελέγχονται σχολαστικά για ιούς, όγκους και άλλες ασθένειες. Ακόμα κι έτσι, ο δρόμος δεν είναι εύκολος.
Η περίπτωση της Katie Mitchell, της μακροβιότερης ασθενούς στο Ηνωμένο Βασίλειο με διπλή μεταμόσχευση καρδιάς και πνευμόνων, αποδεικνύει πόση αντοχή και φροντίδα απαιτείται για να επιβιώσει κανείς. Το ανοσοποιητικό σύστημα αντιλαμβάνεται κάθε μεταμοσχευμένο όργανο ως εισβολέα. Χωρίς ισχυρά ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, το σώμα θα το απορρίψει μέσα σε λίγες εβδομάδες. Αυτά τα φάρμακα, ωστόσο, καθιστούν τον οργανισμό πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις και ορισμένες μορφές καρκίνου. Με την πάροδο του χρόνου, η χρόνια φλεγμονή οδηγεί σε ουλές και τελικά σε αποτυχία του μοσχεύματος.
Όσο μεγαλώνει ο ασθενής, τόσο δυσκολότερη γίνεται η αποκατάσταση. Το ανοσοποιητικό εξασθενεί, οι ιστοί επουλώνονται πιο αργά και η πιθανότητα απόρριψης αυξάνεται. Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι πιθανότητες επιβίωσης μετά από επαναλαμβανόμενες μεταμοσχεύσεις μειώνονται δραματικά στους ηλικιωμένους. Οι μεταμοσχεύσεις, με άλλα λόγια, μπορούν να επιμηκύνουν τη ζωή, αλλά δεν μπορούν να τη «μηδενίσουν» και να την ξεκινήσουν από την αρχή.
Διαβάστε επίσης
Η ζήτηση για όργανα υπερβαίνει κατά πολύ την προσφορά σε όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτή η ανισορροπία έχει γεννήσει ένα σκοτεινό παγκόσμιο εμπόριο παράνομων μεταμοσχεύσεων, όπου όργανα αφαιρούνται από ευάλωτες ομάδες και πωλούνται σε πλούσιους λήπτες.
Η έλλειψη δωρητών ωθεί την επιστήμη να ψάχνει εναλλακτικές: από τη μεταμόσχευση οργάνων ζώων (ξενομεταμόσχευση) μέχρι την καλλιέργεια τεχνητών οργάνων στο εργαστήριο. Όμως και οι δύο λύσεις απέχουν πολύ από την εφαρμογή τους. Τα ζωικά μοσχεύματα απορρίπτονται σχεδόν άμεσα από το ανθρώπινο σώμα, ενώ τα «μίνι όργανα» που δημιουργούνται σε εργαστήρια δεν έχουν ακόμα φτάσει σε λειτουργικό μέγεθος ή πολυπλοκότητα.
Αυτή η σπανιότητα γεννά και ηθικά διλήμματα: αν ένα υγιές όργανο γίνει διαθέσιμο, ποιος θα πρέπει να το λάβει; Ένα παιδί με υψηλές πιθανότητες ανάρρωσης ή ένας ηλικιωμένος που επιθυμεί «αναζωογόνηση»; Η μεταμόσχευση για λόγους «αντιγήρανσης» θα υπονόμευε την ίδια τη λογική του συστήματος δωρεάς οργάνων, που βασίζεται στην αρχή της μέγιστης ωφέλειας για τον ασθενή που το έχει περισσότερο ανάγκη.
Ακόμη κι αν η επιστήμη μπορέσει κάποτε να αντικαταστήσει κάθε όργανο του σώματος, υπάρχει ένα που παραμένει απρόσβλητο από τέτοιες παρεμβάσεις: ο εγκέφαλος. Είναι το κέντρο της συνείδησης και της ταυτότητας μας, και παρότι η νευροεπιστήμη προοδεύει, δεν υπάρχει τρόπος να «ανανεωθεί» ή να αντικατασταθεί χωρίς να χαθεί αυτό που είμαστε. Οι εκφυλιστικές ασθένειες, η φλεγμονή και η απώλεια μνήμης αποτελούν φυσικά στάδια της γήρανσης του εγκεφάλου και κανένα μόσχευμα δεν μπορεί να τα σταματήσει.
Η επιστήμη των μεταμοσχεύσεων μας έμαθε πώς να παρατείνουμε τη ζωή, όχι πώς να τη νικήσουμε. Το όνειρο της αιώνιας νεότητας μέσω της βιολογίας δεν είναι το επόμενο βήμα της ιατρικής, αλλά μια αντανάκλαση της ανθρώπινης άρνησης να αποδεχθεί τη γήρανση ως μέρος της ίδιας της ζωής.
[source]
