Μια ιδέα που μέχρι πριν λίγα χρόνια ανήκε στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, η τεχνητή μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας για την ψύξη της Γης, αρχίζει πλέον να συζητείται σοβαρά στην επιστημονική κοινότητα. Όμως, μια νέα μελέτη από το Columbia Climate School έρχεται να ρίξει έναν μεγάλο κουβά ρεαλισμού πάνω σε αυτή την αισιόδοξη προοπτική: η εφαρμογή της ηλιακής γεωμηχανικής, και ειδικότερα της μεθόδου γνωστής ως Stratospheric Aerosol Injection (SAI), θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές, απρόβλεπτες και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η βασική ιδέα είναι σχετικά απλή: σωματίδια που αντανακλούν το φως του Ήλιου ψεκάζονται στη στρατόσφαιρα, δημιουργώντας ένα τεχνητό πέπλο που μειώνει τη θερμότητα που φτάνει στην επιφάνεια της Γης. Στην πράξη, η μέθοδος επιχειρεί να μιμηθεί τη φυσική ψύξη που προκαλούν μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Όμως, σύμφωνα με τη V. Faye McNeill, χημικό και ερευνήτρια στο Columbia Climate School, η πραγματικότητα απέχει πολύ από τα μοντέλα που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες.
Τα μοντέλα υποθέτουν ένα ιδανικό σενάριο: τέλεια σωματίδια, τέλεια μεγέθη, τέλειες συνθήκες. Στην πράξη, τίποτα δεν είναι τόσο απλό. Όταν αρχίσεις να συνυπολογίζεις τα φυσικά και τεχνικά εμπόδια, το εύρος των πιθανών αποτελεσμάτων γίνεται τρομακτικά μεγάλο.
Στη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Scientific Reports, η ομάδα της McNeill ανέλυσε όχι μόνο τις φυσικές αλλά και τις γεωπολιτικές και οικονομικές δυσκολίες που θα καθιστούσαν το SAI σχεδόν ανεξέλεγκτο σε πραγματικές συνθήκες. Παράγοντες όπως το πού, πότε και σε ποια ποσότητα θα απελευθερωθούν τα σωματίδια μπορούν να αλλάξουν ριζικά το αποτέλεσμα.
Για παράδειγμα, ψεκασμοί κοντά στους πόλους θα μπορούσαν να διαταράξουν τους μουσώνες στην Ασία, ενώ αντίστοιχες παρεμβάσεις στον ισημερινό ίσως επηρεάσουν τα ρεύματα της ατμόσφαιρας και τις ζώνες πίεσης σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Η έρευνα υπογραμμίζει επίσης το γεωπολιτικό αδιέξοδο μιας τέτοιας επιχείρησης, διότι μια τέτοια τεχνολογία απαιτεί συντονισμένη, παγκόσμια συνεργασία. Στον πραγματικό κόσμο, ωστόσο, η πιθανότητα μιας τέτοιας συνεννόησης μεταξύ κρατών θεωρείται εξαιρετικά μικρή.
Η ιδέα της ηλιακής σκίασης αντλεί έμπνευση από φυσικά φαινόμενα. Όταν το ηφαίστειο Pinatubo εξερράγη το 1991, η παγκόσμια θερμοκρασία μειώθηκε σχεδόν κατά έναν βαθμό Κελσίου για μερικά χρόνια. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι τα σωματίδια θειικού άλατος που εκπέμπονται από τα ηφαίστεια μπορούν να αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία.
Όμως η ίδια έκρηξη προκάλεσε σοβαρές παρενέργειες: αποσταθεροποίησε τον ινδικό μουσώνα, μείωσε τις βροχοπτώσεις στη Νότια Ασία και συνέβαλε στην καταστροφή του όζοντος. Αντίστοιχα αποτελέσματα θα μπορούσαν να έχει και μια τεχνητή εκδοχή του φαινομένου. Η ομάδα του Columbia προειδοποιεί πως οι ίδιες ουσίες που ψύχουν τη Γη θα μπορούσαν ταυτόχρονα να προκαλέσουν όξινη βροχή, διαβρώσεις εδαφών και μόλυνση των ωκεανών.
Για να αποφευχθούν αυτά τα προβλήματα, οι επιστήμονες εξετάζουν εναλλακτικά υλικά, όπως ανθρακικό ασβέστιο, άλφα αλουμίνα, ρουτίλιο και ανατάση τιτανίου, κυβικό ζιρκόνιο ή ακόμη και διαμάντι. Ωστόσο, η έρευνα της ομάδας του Columbia αποκαλύπτει ένα άλλο κρίσιμο πρόβλημα: την προσβασιμότητα και το κόστος.
Η Miranda Hack, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ειδική στα αερολύματα, εξηγεί πως:
Πολλά από τα προτεινόμενα υλικά είναι σπάνια ή πανάκριβα. Ακόμα και εκείνα που θεωρητικά είναι άφθονα, όπως το ανθρακικό ασβέστιο, αντιμετωπίζουν σοβαρές τεχνικές δυσκολίες στη διασπορά.
Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι τα σωματίδια πρέπει να είναι εξαιρετικά μικρά — κάτω από ένα μικρόμετρο — για να διασκορπίζουν αποτελεσματικά το φως. Όμως, στην πράξη, τα περισσότερα από αυτά τα υλικά τείνουν να συσσωρεύονται σε μεγαλύτερους σβώλους, μειώνοντας την αποδοτικότητά τους και προκαλώντας απρόβλεπτες αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα.
Πέρα από τα φυσικά εμπόδια, η μελέτη αναδεικνύει και τις οικονομικές και πολιτικές παγίδες. Το SAI θα απαιτούσε τεράστιες υποδομές, συνεχή παρακολούθηση και διεθνή συντονισμό. Κάθε λάθος βήμα, κάθε αλλαγή στις πολιτικές ισορροπίες ή ακόμα και μια φυσική καταστροφή θα μπορούσαν να διακόψουν το πρόγραμμα, αφήνοντας τη Γη εκτεθειμένη σε απότομες αυξήσεις θερμοκρασίας.
«Η ηλιακή γεωμηχανική δεν θα συμβεί ποτέ όπως τη φαντάζονται τα μοντέλα», υπογραμμίζει ο Gernot Wagner, οικονομολόγος του Columbia Business School και συνεργάτης της McNeill. «Το ερώτημα δεν είναι μόνο αν μπορούμε να το κάνουμε, αλλά αν πρέπει να το κάνουμε».
[source]
