Η τεχνητή νοημοσύνη, που ήδη έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις για τις δυνατότητες και τους κινδύνους της, εισέρχεται τώρα σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο πεδίο: τη διαχείριση της απώλειας. Στη Ρωσία, οικογένειες στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο με την Ουκρανία πληρώνουν για να «ξανασυναντηθούν» με τους αγαπημένους τους μέσω βίντεο που δημιουργούνται εξ ολοκλήρου από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Το αποτέλεσμα είναι ανατριχιαστικό αλλά και συγκινητικό: οι νεκροί «ανασταίνονται» ψηφιακά για να αποχαιρετήσουν τους ζωντανούς.
Ψηφιακή ανάσταση με τίμημα €25 έως €70
Τα βίντεο αυτά, που δημιουργούνται από εξειδικευμένες ρωσικές εταιρείες, κοστίζουν από €25 έως €70, ανάλογα με τη διάρκειά τους και το αν περιλαμβάνουν εξατομικευμένο ήχο. Οι δημιουργοί τους χρησιμοποιούν νευρωνικά δίκτυα και προσεκτικό μοντάζ για να συνθέσουν σκηνές όπου οι εκλιπόντες εμφανίζονται να περπατούν, να αγκαλιάζουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή να βαδίζουν προς το φως, «ανεβαίνοντας» κυριολεκτικά στον ουρανό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι οικογένειες προσφέρουν ηχητικά αρχεία του νεκρού, τα οποία το AI χρησιμοποιεί για να δημιουργήσει μια φωνή που ακούγεται πειστικά αληθινή.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν αυτή της Yelena Kirghizova, της χήρας ενός Ρώσου αξιωματικού. Στο βίντεο που δημιούργησε, ο σύζυγός της «επανέρχεται» για να την αποχαιρετήσει. Όπως ανέφερε η ίδια στην εφημερίδα The Washington Post, το σώμα του άντρα της δεν επέστρεψε ποτέ στην οικογένεια — ένα φαινόμενο που, σύμφωνα με δημοσιεύματα, ταλανίζει συχνά τον ρωσικό στρατό, αφήνοντας πίσω του οικογένειες χωρίς απαντήσεις. Για τη Yelena, το βίντεο ήταν ένας τρόπος να βρει λύτρωση και ψυχική γαλήνη.
Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα εργαστήρια τεχνητής νοημοσύνης
Η τάση αυτή δεν περιορίζεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Στο ρωσικό κοινωνικό δίκτυο VK (VKontakte), ένα πρόγραμμα με την ονομασία “Final Meeting” συγκεντρώνει εκατομμύρια προβολές, καθώς χρήστες αναρτούν βίντεο-αποχαιρετισμούς που δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Το πρότζεκτ έχει χαρακτηριστεί από τους δημιουργούς του ως «κοινωνική πρωτοβουλία μνήμης», ωστόσο η αισθητική του —όπου οι νεκροί αναπαρίστανται να περπατούν ή να μιλούν σαν ζωντανοί— έχει προκαλέσει έντονο διάλογο για τα όρια της ηθικής και της τεχνολογίας.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τη The Washington Post, η Ρωσία αξιοποιεί επίσης εργαλεία αναγνώρισης προσώπου βασισμένα σε AI για την ταυτοποίηση νεκρών στρατιωτών στα πεδία των μαχών, μια άλλη όψη της ίδιας τεχνολογικής πραγματικότητας που φέρνει την τεχνητή νοημοσύνη πιο κοντά στη διαχείριση του θανάτου.
Από τη Ρωσία στην Κίνα: μια νέα αγορά της «αιώνιας ζωής»
Αν και η ρωσική περίπτωση είναι η πιο πρόσφατη, το φαινόμενο της «ψηφιακής ανάστασης» δεν είναι καινούργιο. Στην Κίνα, η βιομηχανία της ψηφιακής μνήμης γνωρίζει τεράστια άνθηση. Εταιρείες όπως η Silicon Intelligence προσφέρουν υπηρεσίες που μετατρέπουν φωτογραφίες εκλιπόντων σε κινούμενες ψηφιακές μορφές, δημιουργώντας σύντομα βίντεο ή τρισδιάστατα μωσαϊκά. Οι οικογένειες πληρώνουν για να δουν τα πρόσωπα των αγαπημένων τους να κινούνται, να χαμογελούν ή ακόμη και να μιλούν, χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν πριν τον θάνατο.
Σε πολλές περιπτώσεις, η σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη δεν σταματά στο οπτικό επίπεδο. Κάποιοι ζητούν τη δημιουργία ψηφιακών «αντιγράφων» των νεκρών, όπως chatbots ή avatars, που μπορούν να απαντούν σε ερωτήσεις ή να συνομιλούν με τους συγγενείς, αναπαράγοντας την προσωπικότητα και τον τρόπο ομιλίας τους. Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτά τα προγράμματα “deadbots”, και παρότι πολλοί τα θεωρούν παρηγορητικά, δεν λείπουν οι ανησυχίες για τις ψυχολογικές συνέπειες και τις ηθικές διαστάσεις αυτής της νέας μορφής «επικοινωνίας».
Τα όρια ανάμεσα στη μνήμη και την ψευδαίσθηση
Η ιδέα της «ψηφιακής επανένωσης» έχει προφανώς αμφιλεγόμενες προεκτάσεις. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι τα βίντεο αυτά ενδέχεται να θολώνουν τα όρια ανάμεσα στη θλίψη και την ψευδαίσθηση, δημιουργώντας έναν τεχνητό τρόπο αντιμετώπισης του πένθους. Κάποιοι ψυχολόγοι προειδοποιούν ότι η διαρκής επαφή με ψηφιακές αναπαραστάσεις των νεκρών μπορεί να δυσχεράνει τη διαδικασία αποδοχής της απώλειας.
Ωστόσο, άλλοι θεωρούν πως πρόκειται για ένα νέο είδος τελετουργίας. Σε κοινωνίες όπου ο θάνατος συχνά παραμένει ταμπού, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει ένα μέσο έκφρασης και αποχαιρετισμού που, για κάποιους, λειτουργεί ως ψυχολογικό στήριγμα. Οι οικογένειες βρίσκουν σε αυτά τα βίντεο την ευκαιρία να πουν όσα δεν πρόλαβαν όσο το αγαπημένο τους πρόσωπο ήταν ζωντανό.
[via]
