Μια καθοριστική εξέλιξη σημειώθηκε στον συνεχιζόμενο νομικό διάλογο γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τα πνευματικά δικαιώματα, έπειτα από απόφαση ομοσπονδιακού δικαστηρίου στην Καλιφόρνια. Η υπόθεση, στην οποία εμπλέκεται η AI εταιρεία Anthropic και ομάδα συγγραφέων, έφερε στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της εκπαίδευσης των γλωσσικών μοντέλων και τον ρόλο των πνευματικών δικαιωμάτων στο ψηφιακό περιβάλλον. Ο δικαστής William Alsup κλήθηκε να τοποθετηθεί επί της ουσίας ενός ζητήματος που απασχολεί ολόκληρη τη βιομηχανία της τεχνητής νοημοσύνης: επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται έργα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα για την εκπαίδευση συστημάτων όπως το Claude;
Η ετυμηγορία του δικαστηρίου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς δεν προσφέρει μια απόλυτη νίκη για καμία πλευρά, αλλά θέτει τις βάσεις για ένα νέο νομικό πλαίσιο γύρω από την έννοια της «εύλογης χρήσης» (fair use), όπως ορίζεται στο αμερικανικό δίκαιο. Συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι η πρακτική της Anthropic να αγοράζει νόμιμα έντυπα αντίτυπα βιβλίων, να τα ψηφιοποιεί και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιεί ως υλικό εκπαίδευσης για τα μοντέλα της, δεν συνιστά παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων. Ο δικαστής έκρινε ότι η μετατροπή ενός έντυπου έργου σε δεδομένα που αξιοποιούνται για την εκμάθηση γλωσσικών δομών από ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί αρκετά μετασχηματιστική χρήση ώστε να εμπίπτει στις προβλέψεις του fair use.
Ο ίδιος μάλιστα χρησιμοποίησε μια χαρακτηριστική παρομοίωση, συγκρίνοντας τη διαδικασία με εκείνη των μαθητών που διδάσκονται πώς να γράφουν σωστά, υπογραμμίζοντας πως ο στόχος του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι να προστατεύσει τους συγγραφείς από τον ανταγωνισμό, αλλά να ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων, πρωτότυπων έργων.
Παρά ταύτα, η νίκη για την Anthropic είναι περιορισμένη. Η απόφαση του δικαστηρίου αναγνωρίζει ότι η εταιρεία θα πρέπει να λογοδοτήσει σε ξεχωριστή δίκη για μια δεύτερη και ιδιαίτερα επιβαρυντική πρακτική: τη χρήση εκατομμυρίων βιβλίων που αποκτήθηκαν από ιστοσελίδες παράνομου διαμοιρασμού, χωρίς καμία άδεια ή πληρωμή στους δημιουργούς τους. Σε αυτό το ζήτημα, ο δικαστής Alsup ήταν σαφής. Εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για το κατά πόσο είναι ποτέ δυνατόν να θεωρηθεί «εύλογη» η χρήση υλικού που αποκτήθηκε από πειρατικές πηγές, όταν αυτά τα έργα θα μπορούσαν να είχαν προμηθευτεί νόμιμα.
Η δεύτερη αυτή υπόθεση έχει σημαντικές συνέπειες για την Anthropic, καθώς ενδέχεται να οδηγήσει σε βαρύτατες χρηματικές αποζημιώσεις, αλλά και να δημιουργήσει προηγούμενο για ανάλογες αγωγές στο μέλλον. Είναι ξεκάθαρο πως, ενώ η απόφαση για το νόμιμα αγορασμένο και ψηφιοποιημένο υλικό προσφέρει μια κάποια προστασία, η χρήση παράνομων πηγών αντιμετωπίζεται ως σοβαρή παραβίαση.
Αξίζει να σημειωθεί πως το δικαστήριο επέλεξε να μην τοποθετηθεί –τουλάχιστον σε αυτή τη φάση– πάνω σε ένα εξίσου κρίσιμο θέμα: αν τα παραγόμενα κείμενα από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης ενδέχεται να παραβιάζουν τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων. Η απόφαση επικεντρώνεται αποκλειστικά στην εκπαίδευση των μοντέλων και αφήνει ανοιχτό το ερώτημα του εάν τα αποτελέσματα που παράγουν θα μπορούσαν να θεωρηθούν παράγωγα ή μη εγκεκριμένα αντίγραφα των πρωτότυπων έργων.
Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση του δικαστή Alsup δημιουργεί ένα σαφές προηγούμενο: διαχωρίζει τη νόμιμη από την παράνομη προέλευση του εκπαιδευτικού υλικού και θέτει ως βασικό κριτήριο την «εύλογη» και μετασχηματιστική χρήση. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει πλέον να επανεξετάσουν τις μεθόδους συλλογής δεδομένων, προκειμένου να συμμορφωθούν με ένα νομικό περιβάλλον που γίνεται ολοένα και πιο απαιτητικό.
[via]
