Τι θα συνέβαινε αν κάποια μέρα ερχόμασταν σε επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό και διαπιστώναμε ότι δεν αντιλαμβάνεται τη Φυσική με τον ίδιο τρόπο που τη βλέπουμε εμείς; Αυτή η φαινομενικά απλή αλλά βαθιά φιλοσοφική ερώτηση βρίσκεται στο επίκεντρο του νέου βιβλίου των Daniel Whiteson και Andy Warner, Do Aliens Speak Physics? And Other Questions about Science and the Nature of Reality, που κυκλοφορεί στις 4 Νοεμβρίου από τον εκδοτικό οίκο W. W. Norton & Company.
Ο Daniel Whiteson, Φυσικός στο CERN και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine, αλλά και δημοφιλής επιστημονικός επικοινωνιολόγος μέσω του podcast Daniel and Kelly’s Extraordinary Universe, συνεργάζεται με τον εικονογράφο Andy Warner για να δημιουργήσει ένα project που συνδυάζει επιστήμη, φιλοσοφία και χιούμορ. Μαζί, επιχειρούν να απαντήσουν σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: είναι πράγματι καθολική η Φυσική, ή απλώς μια ανθρώπινη οπτική γωνία πάνω στο χάος του Σύμπαντος;
Ο Whiteson αμφισβητεί την κοινή πεποίθηση ότι οι φυσικοί νόμοι, όπως τους αντιλαμβανόμαστε, ισχύουν παντού και για όλους.
Ήθελα να εξετάσω την πιθανότητα ότι η Φυσική μας είναι προϊόν της ανθρώπινης σκέψης και κουλτούρας. Οι ερωτήσεις που κάνουμε, οι απαντήσεις που δεχόμαστε, ακόμα και ο τρόπος που ερμηνεύουμε τα δεδομένα, ίσως είναι βαθιά ανθρωποκεντρικά.
Στο βιβλίο, οι συγγραφείς επεκτείνουν τη γνωστή εξίσωση του Drake, τη μαθηματική φόρμουλα που εκτιμά την πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών, εισάγοντας έναν νέο παράγοντα: την πιθανότητα οι εξωγήινοι όχι μόνο να είναι νοήμονες, αλλά να ασκούν επιστήμη με τρόπο συγκρίσιμο με τον δικό μας. «Αν υπάρχουν όντα που κάνουν επιστήμη διαφορετικά, τότε το να επικοινωνήσουμε μαζί τους ή να μάθουμε από αυτούς γίνεται ένα σχεδόν αδύνατο έργο», σχολιάζει ο Whiteson.
Η επέκταση αυτή θέτει μια σειρά από παράδοξα ερωτήματα. Τι σημαίνει να «κάνεις επιστήμη»; Είναι η επιστήμη αναπόφευκτο στάδιο κάθε πολιτισμού ή απλώς μια εξελικτική ιδιορρυθμία του ανθρώπινου είδους; Ο Whiteson επισημαίνει ότι για εκατομμύρια χρόνια ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε εργαλεία, καλλιεργούσε τη γη και ανέπτυσσε τεχνολογία χωρίς να κατανοεί πραγματικά τους φυσικούς νόμους που βρίσκονταν πίσω από αυτές τις πρακτικές. «Η τεχνολογία δεν απαιτεί απαραίτητα επιστήμη. Μπορείς να χτίσεις έναν πολιτισμό γεμάτο θαυμαστά επιτεύγματα χωρίς να έχεις ποτέ αναπτύξει τη νοοτροπία του επιστήμονα», αναφέρει.
Ακόμη κι αν δεχθούμε ότι οι εξωγήινοι διαθέτουν επιστημονική σκέψη, ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα παραμένει: κάνουν τις ίδιες ερωτήσεις με εμάς; Μήπως εστιάζουν σε άλλες πτυχές της πραγματικότητας, βλέποντας το Σύμπαν μέσα από ένα διαφορετικό «φίλτρο»; Ο Whiteson εισάγει την έννοια της «ανάδυσης» (emergence), το φαινόμενο κατά το οποίο η πολυπλοκότητα της φύσης καταλήγει να περιγράφεται μέσω απλών μαθηματικών κανόνων.
Αν αυτή η απλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό του Σύμπαντος, τότε ίσως και οι εξωγήινοι να τη βλέπουν με τον ίδιο τρόπο. Αν όμως είναι απλώς ένας ανθρώπινος τρόπος να βάζουμε τάξη στο χάος, τότε οι εξωγήινοι θα ζουν σε έναν εντελώς διαφορετικό γνωστικό κόσμο.
Αντί να εστιάζει στο αν «υπάρχουν» εξωγήινοι, το βιβλίο προσπαθεί να φανταστεί το ιδανικό σενάριο στο οποίο μια τέτοια συνάντηση θα είχε νόημα επιστημονικά και φιλοσοφικά. Ο Whiteson παραδέχεται ότι το πιο απογοητευτικό ενδεχόμενο δεν θα ήταν μια εχθρική επίθεση, αλλά η απουσία οποιασδήποτε κοινής γλώσσας ή νοητικής γέφυρας.
Σε μια πιο φιλοσοφική ανάγνωση, ο Whiteson βλέπει στην αναζήτηση εξωγήινων μια καθαρά ανθρώπινη εμμονή με τον εαυτό μας.
Η αναζήτηση για εξωγήινη νοημοσύνη είναι, κατά κάποιον τρόπο, αναζήτηση για τον καθρέφτη μας. Θέλουμε να βρούμε κάποιον σαν εμάς για να νιώσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, αλλά ταυτόχρονα αυτό θα μας έκανε λιγότερο ξεχωριστούς.
Παρότι ο Whiteson δηλώνει «ξεκάθαρα υπέρ των εξωγήινων» παραδέχεται ότι η μεγαλύτερη αξία της αναζήτησης δεν είναι η απάντηση, αλλά η ερώτηση.
Ακόμα κι αν η Φυσική μας δεν είναι καθολική, αυτό δεν την κάνει λιγότερο συναρπαστική. Είναι ένα παιχνίδι κατανόησης, μια ανθρώπινη προσπάθεια να δώσουμε νόημα στο Σύμπαν.
Το Do Aliens Speak Physics? φαίνεται ότι θα είναι μία πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση για όσους έχουν τέτοιες αναζητήσεις. Είναι ήδη διαθέσιμο για προπαραγγελία και σίγουρα θα θέλαμε να το δούμε στα Ελληνικά.
[source]
