Η καρδιοπάθεια παραμένει μία από τις σημαντικότερες αιτίες θνησιμότητας παγκοσμίως, με την αθηροσκλήρωση – τη συσσώρευση λιπαρών και φλεγμονωδών πλακών στα τοιχώματα των αρτηριών – να βρίσκεται στον πυρήνα του προβλήματος.
Οι υπάρχουσες θεραπείες, όπως οι στατίνες, συμβάλλουν στον έλεγχο της χοληστερόλης και μειώνουν τον κίνδυνο εμφράγματος ή εγκεφαλικού, ωστόσο δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν ή να αποδομήσουν τις ήδη σχηματισμένες επικίνδυνες πλάκες. Μια νέα όμως τεχνολογία υπόσχεται να αλλάξει τα δεδομένα.
Ερευνητές από το South Australian Health and Medical Research Institute (SAHMRI), σε συνεργασία με επιστήμονες από το Toronto, το Sydney και τη Melbourne, ανέπτυξαν νανοσωματίδια που μπορούν όχι μόνο να εντοπίσουν την παρουσία πλακών στις αρτηρίες, αλλά και να συμβάλουν στη μείωσή τους. Πρόκειται για τα νανοσωματίδια λιπιδίου πορφυρίνης, ή Por-NPs, τα οποία έχουν μέγεθος μόλις 20 νανομέτρων – πολύ μικρότερα ακόμη και από αρκετούς ιούς όπως η γρίπη ή ο COVID-19. Τα σωματίδια αυτά είναι επικαλυμμένα με ένα πεπτίδιο που ονομάζεται R4F, το οποίο τα καθοδηγεί να στοχεύουν τα μακροφάγα, δηλαδή τα ανοσοκύτταρα που απορροφούν τη χοληστερόλη στα τοιχώματα των αγγείων.
Η επιλογή των μακροφάγων δεν είναι τυχαία. Όταν τα κύτταρα αυτά υπερφορτωθούν στην προσπάθειά τους να «καθαρίσουν» τη χοληστερόλη, διογκώνονται και μετατρέπονται σε αφρώδη ιστιοκύτταρα, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία φλεγμονής και πλακών. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος: η πλάκα δημιουργεί φλεγμονή και η φλεγμονή επιταχύνει τον σχηματισμό νέας πλάκας.
Όπως εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης Dr Victoria Nankivell από το SAHMRI,
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην αντιμετώπιση της αθηροσκλήρωσης είναι ότι η φλεγμονή τροφοδοτεί τη δημιουργία πλακών. Τα νανοσωματίδιά μας βοηθούν να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο.
Τα Por-NPs έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά που τα καθιστούν ξεχωριστά. Ο πυρήνας τους από λιπίδιο πορφυρίνης διαθέτει φυσική φθορίζουσα ιδιότητα, επιτρέποντας την παρακολούθησή τους με ειδικό φως, ενώ μπορούν επίσης να «σημανθούν» με το ραδιοϊσότοπο χαλκός-64 ώστε να γίνονται ορατά μέσω απεικονιστικών τεχνικών όπως η PET. Αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί μπορούν να εντοπίζουν έγκαιρα τα σημάδια καρδιαγγειακής νόσου. Την ίδια στιγμή, όταν τα νανοσωματίδια απορροφηθούν από τα μακροφάγα, βοηθούν τα κύτταρα να αποβάλλουν τη συσσωρευμένη χοληστερόλη και να μειώσουν τη φλεγμονώδη αντίδραση.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ερευνητές επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν νανοτεχνολογία για την αντιμετώπιση της αθηροσκλήρωσης. Στο παρελθόν, ομάδες από το Michigan State University και το Stanford University είχαν αναπτύξει παρόμοια νανοσωματίδια με στόχο να «διαβρώσουν» τις πλάκες. Μάλιστα, το 2024 η ομάδα του Michigan ανέφερε ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τις δικές της δοκιμές.
Η πρόσφατη μελέτη των Por-NPs δοκιμάστηκε σε ποντίκια με γενετική προδιάθεση για αθηροσκλήρωση, τα οποία τρέφονταν με δίαιτα πλούσια σε λιπαρά. Οι απεικονίσεις PET και φθορισμού έδειξαν τη συσσώρευση των νανοσωματιδίων στις αρτηριακές πλάκες και κατέγραψαν εντυπωσιακές αλλαγές. Σε ποντίκια με πρώιμο στάδιο αθηροσκλήρωσης, η θεραπεία μείωσε το μέγεθος των πλακών κατά 23% σε σύγκριση με τα ζώα που δεν έλαβαν θεραπεία. Ακόμη πιο εντυπωσιακά ήταν τα αποτελέσματα σε προχωρημένες καταστάσεις, όπου οι πλάκες είναι ασταθείς και έχουν αυξημένο κίνδυνο ρήξης: εκεί η μείωση έφτασε το 52%.
Παράλληλα, παρατηρήθηκε σαφής μείωση στη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού. Τα επίπεδα των μονοκυττάρων – των λευκών αιμοσφαιρίων που μετατρέπονται σε μακροφάγα και ενισχύουν τη φλεγμονή – μειώθηκαν κατά 32%. Μέσα στις ίδιες τις πλάκες, τα μονοκύτταρα μειώθηκαν κατά 81%, ενώ τα γονίδια που συνδέονται με τη φλεγμονή παρουσίασαν αισθητή υποχώρηση.
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός «διαχειρίστηκε» τα νανοσωματίδια μετά την αποστολή τους. Η πλειονότητα κατέληξε στο ήπαρ, όπου απορροφήθηκαν και μεταφέρθηκε εκεί η χοληστερόλη που κουβαλούσαν, ακολουθώντας τον φυσικό μηχανισμό του σώματος. Οι ερευνητές δεν βρήκαν ενδείξεις επιβλαβούς συσσώρευσης στο συκώτι, γεγονός που ενισχύει την ασφάλεια της μεθόδου. Όπως σημείωσε η Dr Nankivell, «τα νανοσωματίδια δεν εντοπίζουν μόνο την πλάκα, αλλά τη μεταφέρουν στο ήπαρ, μειώνοντας έτσι τη φλεγμονή».
Αν και η τεχνολογία βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, τα ευρήματα δείχνουν ότι στο μέλλον τα Por-NPs θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά με τις υπάρχουσες θεραπείες, δίνοντας στους καρδιολόγους τη δυνατότητα να ανιχνεύουν και να αντιμετωπίζουν εγκαίρως τις πιο επικίνδυνες αρτηριακές πλάκες.
Πέρα όμως από τις άμεσες εφαρμογές στην καρδιολογία, η έρευνα αυτή εντάσσεται σε ένα ταχέως αναπτυσσόμενο πεδίο: τη νανοϊατρική. Η ίδια τεχνολογία εξετάζεται ήδη για την αντιμετώπιση καρκίνου, λοιμωδών νοσημάτων, νευρολογικών διαταραχών και διαβήτη, ενώ υπόσχεται να φέρει επανάσταση και στις τεχνικές ιατρικής απεικόνισης.
[via]
