Ένα νέο παράθυρο στο βαθύτερο Σύμπαν επιχειρεί να ανοίξει ο αστροφυσικός Jeremy Darling του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπόλντερ, μέσα από μια καινοτόμο μεθοδολογία ανίχνευσης του κοσμικού υποβάθρου βαρυτικών κυμάτων, ενός αόρατου, διαρκούς «παλμού» που διαπερνά το χωροχρονικό συνεχές του Σύμπαντος.
Η έρευνα του μπορεί μελλοντικά να προσφέρει σημαντικές απαντήσεις σε ανοιχτά ερωτήματα για τη φύση της βαρύτητας και τη λειτουργία της σε θεμελιώδες επίπεδο.
«Μπορούμε να μάθουμε πολλά από τις ακριβείς μετρήσεις των βαρυτικών κυμάτων», δηλώνει ο Darling, καθηγητής στο Τμήμα Αστροφυσικής και Πλανητικών Επιστημών. «Διαφορετικές “εκδοχές” της βαρύτητας ίσως οδηγούν σε διαφορετικά είδη βαρυτικών κυμάτων».
Οι βαρυτικές "ρυτιδώσεις" του Σύμπαντος
Για να γίνει κατανοητή η φύση αυτών των κυμάτων, ο Darling προτείνει μια μεταφορά: φανταστείτε τη Γη σαν μια μικρή σημαδούρα που επιπλέει σε έναν φουρτουνιασμένο ωκεανό. Η τρικυμία αυτή είναι τα βαρυτικά κύματα που προκύπτουν από γιγαντιαίες κοσμικές συγκρούσεις, όπως οι συγκρούσεις υπερμεγέθων μελανών οπών, που “ταρακουνούν” τον ιστό του Σύμπαντος.
Αν και αυτό το υπόβαθρο βαρυτικών κυμάτων διαπερνά διαρκώς τον πλανήτη μας, δεν γίνεται αισθητό, καθώς τα κύματα αυτά είναι εξαιρετικά αργά και μπορεί να χρειαστούν χρόνια ή δεκαετίες για να περάσουν από τη Γη.
Το 2023, η επιστημονική κοινοπραξία NANOGrav κατέγραψε για πρώτη φορά αυτό το φαινόμενο, παρατηρώντας πώς τα βαρυτικά κύματα παραμορφώνουν το χωροχρόνο μέσω των παλμών από πάλσαρ, ουράνια σώματα που λειτουργούν σαν “κοσμικά ρολόγια”.
Όμως, αυτή η προσέγγιση καταγράφει μόνο την κατά μήκος κίνηση των κυμάτων, δηλαδή, πώς πλησιάζουν και απομακρύνονται από τη Γη. Ο Darling στοχεύει σε κάτι πιο φιλόδοξο: να ανιχνεύσει και την πλευρική και κάθετη διάσταση της βαρυτικής ταλάντωσης, δηλαδή πώς αυτά τα κύματα κινούν ουράνια αντικείμενα δεξιά-αριστερά και πάνω-κάτω.
Παρατηρώντας την κίνηση… των quasars
Για να επιτύχει τον στόχο του, ο Darling στρέφει την προσοχή του στα quasars, εξαιρετικά φωτεινά, υπερμαζικά κέντρα γαλαξιών, που βρίσκονται σε απόσταση εκατομμυρίων ή και δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.
Η βασική ιδέα είναι ότι, καθώς τα βαρυτικά κύματα περνούν από το Διάστημα, εκτρέπουν το φως των quasars, δημιουργώντας μια φαινομενική "ταλάντωση" στη θέση τους. Δεν μετακινούνται στην πραγματικότητα, αλλά από τη Γη φαίνονται να “παίζουν” μπρος-πίσω στον ουρανό, ένα είδος «κοσμικού κουνήματος» που όμως απαιτεί υπερβολικά ακριβείς μετρήσεις για να καταγραφεί.
Η συνδρομή του δορυφόρου Gaia
Για να πραγματοποιήσει αυτές τις παρατηρήσεις, ο Darling αξιοποίησε τα δεδομένα του ευρωπαϊκού δορυφόρου Gaia, ο οποίος από το 2013 καταγράφει με πρωτοφανή ακρίβεια τις θέσεις και τις κινήσεις άνω του ενός εκατομμυρίου quasars.
Ο Αμερικανός αστροφυσικός χώρισε αυτά τα quasars σε ζεύγη και ανέλυσε πώς μεταβάλλεται η σχετική τους θέση στον ουρανό με την πάροδο του χρόνου, αναζητώντας τις μικροσκοπικές αποκλίσεις που θα μπορούσαν να υποδεικνύουν την επίδραση βαρυτικών κυμάτων.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει ανιχνευθεί σαφής “υπογραφή” βαρυτικών κυμάτων, όμως ο Darling παραμένει αισιόδοξος. Το 2026 αναμένεται η δημοσίευση των νέων δεδομένων του Gaia με παρατηρήσεις διάρκειας πεντέμισι ετών, που θα μπορούσαν να προσφέρουν τις ενδείξεις που λείπουν.
«Αν μπορέσουμε να παρατηρήσουμε εκατομμύρια quasars, τότε ίσως καταφέρουμε να εντοπίσουμε αυτά τα σήματα που είναι θαμμένα μέσα στο τεράστιο αυτό σύνολο δεδομένων», καταλήγει ο Darling.
Η έρευνα αυτή, αν ευοδωθεί, μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερη κατανόηση της εξέλιξης των γαλαξιών και της φύσης της ίδιας της βαρύτητας, αγγίζοντας τα όρια της κοσμικής φυσικής.
[via]
