Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατηγορηθεί πολλές φορές για τον ρόλο τους στη διάδοση επικίνδυνων πρακτικών, από την παραπληροφόρηση και τις κυβερνοεπιθέσεις έως την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών. Ωστόσο, μια νέα και πιο σκοτεινή διάσταση έρχεται στο φως: η εμπορία ανθρώπινων λειψάνων, με όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι η «μαύρη αγορά» αυτή τροφοδοτείται μέσα από δημοφιλείς πλατφόρμες όπως το Instagram.
Σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας The Guardian, εντοπίστηκαν αναρτήσεις που παρουσίαζαν κρανία και οστά προς πώληση, τα οποία εξετάστηκαν από ιατροδικαστές. Τα ευρήματα ήταν ανησυχητικά. Σε τρία κρανία παρατηρήθηκαν χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε πρόσφατη αποσύνθεση μέσα σε φέρετρο, ενώ σε άλλα δείγματα υπήρχαν ακόμη υπολείμματα ιστών και χώματος, ενδείξεις ότι είχαν ανασκαφεί από τάφους σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα.
Νομικά κενά που ανοίγουν επικίνδυνους δρόμους
Η βάση του προβλήματος, σύμφωνα με ειδικούς, βρίσκεται σε κενά της βρετανικής νομοθεσίας. Παρότι το Human Tissue Act του 2004 ρυθμίζει αυστηρά τη χρήση ανθρώπινων ιστών για ιατρικούς σκοπούς, αφήνει περιθώρια που επιτρέπουν τη συλλογή και εμπορία λειψάνων χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε «συλλέκτες» και εμπόρους να αγοράζουν, να πωλούν ή ακόμη και να τροποποιούν ανθρώπινα οστά χωρίς να παρανομούν ευθέως.
Το φαινόμενο δεν ανησυχεί μόνο ακτιβιστές ή νομικούς. Ακόμη και επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της συλλογής περίεργων αντικειμένων ή αρχαιοτήτων εκφράζουν ανησυχία. Ένας Βρετανός έμπορος σπάνιων αντικειμένων παραδέχθηκε ότι η αγορά έχει θολώσει επικίνδυνα: «Υπάρχουν όλο και περισσότερα κλεμμένα αντικείμενα, λείψανα που έχουν βγει παράνομα από τάφους. Το τοπίο γίνεται ανυπόφορα θολό».
Ένα φαινόμενο με ιστορικό
Το ζήτημα δεν είναι καινούργιο. Ήδη από το 2022, έρευνα του LiveScience αποκάλυπτε ότι Facebook και Instagram λειτουργούν ως κόμβοι για τη διακίνηση οστών, εμβρύων και παραμορφωμένων λειψάνων. Στην έρευνα εντοπίστηκαν τουλάχιστον 50 πωλητές, με κάποιους να διαφημίζουν ανοιχτά τα αντικείμενά τους, ενώ άλλοι κινούνταν σε κλειστές ομάδες.
Ακόμη παλαιότερα, το 2020, η Alliance to Counter Crime Online είχε προειδοποιήσει ότι τέτοιες πρακτικές ενθαρρύνουν την αρχαιοκαπηλία και τις λεηλασίες τάφων. Οι καταγγελίες τότε αφορούσαν πωλήσεις λεηλατημένων κρανίων και μελών του σώματος μέσα από τη γνωστή πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης.
Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει
Δεν πρόκειται μόνο για δημοσιογραφικές αποκαλύψεις. Έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος στο επιστημονικό περιοδικό Mortality κατέγραψε συγκεκριμένες περιπτώσεις πώλησης λειψάνων στο Instagram. Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι τα ιατρικά δείγματα εμφανίζονταν σε εξειδικευμένους λογαριασμούς, αλλά και σε ορισμένες άσχετες σελίδες, γεγονός που καθιστά τον έλεγχο ακόμη πιο δύσκολο.
Παράλληλα, μια από τις πιο πολυσυζητημένες μελέτες για το παράνομο εμπόριο ανθρώπινων λειψάνων, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Crime, Law and Social Change, υπογράμμιζε ότι η πραγματική έκταση του φαινομένου παραμένει άγνωστη. Οι ερευνητές προειδοποιούσαν ότι όσοι στηρίζονται σε φυσικά καταστήματα ή ιδιωτικές επαφές μπορούν εύκολα να περάσουν στην πώληση παράνομων λειψάνων, μακριά από τα βλέμματα των αρχών.
Γιατί κάποιος να αγοράσει ανθρώπινα λείψανα;
Το ερώτημα παραμένει ανατριχιαστικό: τι ωθεί άτομα να αποκτήσουν ανθρώπινα οστά ή κρανία; Οι απαντήσεις που δίνουν οι ερευνητές είναι πολυδιάστατες. Ορισμένοι, όπως σημειώνεται, είναι άτομα που στρέφονται σε νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις και θέλουν να αποδείξουν την αφοσίωσή τους μέσα από τη χρήση «αυθεντικών» λειψάνων. Άλλοι, μέλη κοινοτήτων, της διασποράς θεωρούν ότι η χρήση πραγματικών υπολειμμάτων είναι απαραίτητη για να διατηρήσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα.
Η αναζήτηση αυθεντικότητας, σε συνδυασμό με την έλλειψη πρόσβασης σε νόμιμες εναλλακτικές, φαίνεται πως ωθεί κάποιους στην παράνομη αγορά. Έτσι, η εμπορία συνεχίζεται, τροφοδοτούμενη από ανάγκες που κυμαίνονται από το μυστικιστικό έως το συλλεκτικό ενδιαφέρον.
Η εικόνα που διαμορφώνεται δείχνει ότι τα social media έχουν μετατραπεί σε ένα νέο «παζάρι» για δραστηριότητες που κάποτε θα θεωρούνταν αδιανόητες. Όσο τα νομικά κενά επιτρέπουν σε εμπόρους να κινούνται ανενόχλητοι, το φαινόμενο της διαδικτυακής εμπορίας ανθρώπινων λειψάνων κινδυνεύει να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις, θέτοντας σοβαρά ηθικά και κοινωνικά διλήμματα.
[via]
