Για δεκαετίες, οι επιστήμονες παρατηρούν τον Ήλιο από την ίδια σχεδόν οπτική γωνία, μέσα στο επίπεδο της εκλειπτικής, εκεί όπου κινούνται η Γη και οι υπόλοιποι πλανήτες. Από εκεί, έχουν αποτυπώσει με εκπληκτική λεπτομέρεια τη φωτεινή του επιφάνεια, τη δραματική ατμόσφαιρά του και τα μαγνητικά του πεδία. Ωστόσο, ένα κομμάτι του άστρου μας παραμένει ουσιαστικά αόρατο: οι πολικές του περιοχές. Εκεί, στους αόρατους πόλους του Ήλιου, γεννιούνται οι ταχείες ηλιακές ροές και χτυπά η καρδιά του μαγνητικού του κύκλου.
Αυτό το μυστήριο φιλοδοξεί να λύσει η νέα αποστολή Solar Polar-orbit Observatory, ή SPO, η οποία υπόσχεται να προσφέρει για πρώτη φορά στην ιστορία μια καθαρή, άμεση ματιά στους ηλιακούς πόλους. Η εκτόξευσή της έχει προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο του 2029, και αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, η αποστολή θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που κατανοούμε τη λειτουργία του Ήλιου και, κατ’ επέκταση, την επίδρασή του στο Διάστημα και στη Γη.
Οι περιοχές γύρω από τους πόλους του Ήλιου είναι ίσως τα πιο παραμελημένα τμήματα του Ηλιακού Συστήματος. Αν και φαινομενικά ήσυχες, κρύβουν τα κλειδιά για την κατανόηση του μηχανισμού που γεννά και ανανεώνει τα μαγνητικά πεδία του Ήλιου κάθε περίπου 11 χρόνια. Καθώς ο Ήλιος περιστρέφεται, τα μαγνητικά του πεδία παραμορφώνονται, συγκεντρώνονται και τελικά αντιστρέφονται, οδηγώντας σε περιόδους έντονης δραστηριότητας, όπως εκλάμψεις και εκτινάξεις στεμματικής μάζας. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι οι πόλοι παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία, λειτουργώντας ως σημεία εκκίνησης για τον επόμενο μαγνητικό κύκλο. Όμως, χωρίς άμεση παρατήρηση, οι θεωρίες αυτές παραμένουν ελλιπείς.
Η σημασία των πολικών περιοχών δεν περιορίζεται στο μαγνητικό δυναμό. Από εκεί εκπορεύεται και ο ταχύς ηλιακός άνεμος, ένα συνεχές ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων που διαπερνά το Ηλιακό Σύστημα και διαμορφώνει το διαστημικό περιβάλλον γύρω από κάθε πλανήτη. Αν και η αποστολή Ulysses της NASA και του ESA, που εκτοξεύτηκε το 1990, κατάφερε να δει για λίγο «πάνω» από το ηλιακό επίπεδο, οι δυνατότητές της ήταν περιορισμένες. Δεν μπορούσε να καταγράψει εικόνες των πόλων, μόνο να μετρήσει τα σωματίδια που διέρχονταν από εκεί. Η SPO υπόσχεται να πάει πολύ πιο πέρα.
Για να ξεπεράσει το φυσικό όριο της εκλειπτικής, η SPO θα αξιοποιήσει μια βαρυτική υποβοήθηση από τον Δία. Μετά από αρκετές διελεύσεις κοντά στη Γη και έναν προσεκτικά σχεδιασμένο ελιγμό γύρω από τον γίγαντα πλανήτη, το διαστημικό σκάφος θα εισέλθει σε τροχιά με κλίση έως και 75 μοίρες σε σχέση με το επίπεδο των πλανητών. Κατά την επεκτεταμένη φάση της αποστολής, θα μπορούσε να φτάσει και τις 80 μοίρες — προσφέροντας την πιο άμεση και πλήρη οπτική των πόλων που έχει επιτευχθεί ποτέ.
Η διάρκεια ζωής της αποστολής εκτιμάται στα 15 χρόνια, εκ των οποίων τα επτά θα αποτελέσουν την επεκτεταμένη φάση λειτουργίας της. Αυτό σημαίνει ότι η SPO θα καλύψει τόσο την περίοδο ελάχιστης όσο και μέγιστης ηλιακής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένου του επόμενου μεγίστου που αναμένεται γύρω στο 2035. Οι επιστήμονες θα μπορέσουν έτσι να παρατηρήσουν, σε πραγματικό χρόνο, πώς οι πολικές περιοχές μεταβάλλονται όταν το μαγνητικό πεδίο του Ήλιου αντιστρέφεται.
Στα επιστημονικά όργανα του SPO συμπεριλαμβάνονται το Magnetic and Helioseismic Imager (MHI) για τη μέτρηση των μαγνητικών πεδίων και των κινήσεων του πλάσματος στην επιφάνεια, τα Extreme Ultraviolet Telescope (EUT) και X-ray Imaging Telescope (XIT) για τη σύλληψη δυναμικών γεγονότων στην ανώτερη ατμόσφαιρα, και δύο κορωνογράφους — το VISible-light CORonagraph (VISCOR) και το Very Large Angle CORonagraph (VLACOR) — για την παρακολούθηση του ηλιακού ανέμου και των εκτινάξεων υλικού μέχρι και 45 ηλιακές ακτίνες μακριά. Παράλληλα, ένα σετ από αισθητήρες και μαγνητόμετρα θα καταγράφουν επιτόπου τα σωματίδια και τα μαγνητικά πεδία που ρέουν από τους πόλους.
Το SPO δεν θα λειτουργεί μόνο του. Θα ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλέγμα ηλιακών αποστολών, από το Solar Orbiter και το STEREO μέχρι τα ASO-S, IRIS και Aditya-L1. Η μοναδική, πολική του οπτική θα λειτουργήσει ως το κομμάτι που λείπει, συμπληρώνοντας για πρώτη φορά μια σχεδόν πλήρη σφαιρική παρατήρηση του Ήλιου. Είναι μια φιλόδοξη συνεργασία που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσε να σημάνει τη «στιγμή αποκάλυψης» για τη φυσική του άστρου μας.
Η αποστολή δεν αφορά μόνο την επιστήμη, αλλά και την καθημερινή μας ασφάλεια. Η καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο γεννιούνται οι ηλιακοί άνεμοι και των μηχανισμών που προκαλούν εκρήξεις και καταιγίδες στο Διάστημα θα επιτρέψει πιο ακριβείς προβλέψεις διαστημικού καιρού. Και αυτό μεταφράζεται σε πιο αξιόπιστα δίκτυα επικοινωνίας, προστασία δορυφόρων, ασφάλεια για τους αστροναύτες και λιγότερους κινδύνους για τα ηλεκτρικά δίκτυα στη Γη.
[source]
