Η NASA ολοκλήρωσε την κατασκευή ενός από τα πιο φιλόδοξα επιστημονικά έργα της εποχής μας: του Nancy Grace Roman Space Telescope. Με την ένωση των δύο βασικών τμημάτων του στο Goddard Space Flight Center, το παρατηρητήριο πέρασε από την αφαίρεση εξαρτημάτων και δοκιμές στη φάση που πλέον μοιάζει πραγματικά με το τηλεσκόπιο που θα χαρτογραφήσει, με άνευ προηγουμένου λεπτομέρεια, τεράστιες εκτάσεις του Σύμπαντος. Η εκτόξευση αναμένεται επίσημα πριν τον Μάιο του 2027, αλλά η ομάδα δηλώνει αισιόδοξη πως το ταξίδι μπορεί να ξεκινήσει ήδη το φθινόπωρο του 2026 με έναν πύραυλο Falcon Heavy.
Για την NASA, η ολοκλήρωση της συναρμολόγησης δεν είναι απλώς ένα κατασκευαστικό ορόσημο. Είναι η μετάβαση σε μια ιστορική φάση, όπως υπογράμμισε ο Amit Kshatriya: το στάδιο όπου η ακρίβεια της μηχανικής συναντά την υπόσχεση της επιστήμης. Μετά την τελική σειρά δοκιμών, το Roman θα ταξιδέψει στο Kennedy Space Center, προκειμένου να προετοιμαστεί για το μακρύ ταξίδι ενός εκατομμυρίου μιλίων μακριά από τη Γη.
Το επιστημονικό φορτίο που αναμένεται να προσφέρει το Roman έχει προκαλέσει ήδη ενθουσιασμό. Η Julie McEnery εκτιμά ότι μέσα στα πρώτα πέντε χρόνια της αποστολής, το τηλεσκόπιο θα αποκαλύψει πάνω από 100.000 μακρινούς πλανήτες, εκατοντάδες εκατομμύρια αστέρια και δισεκατομμύρια γαλαξίες. Η κλίμακα αυτού του έργου είναι τέτοια που υπό κανονικές συνθήκες άλλων αποστολών θα απαιτούσε δεκαετίες.
Το μυστικό του Roman βρίσκεται στην ευαισθησία του στο υπέρυθρο φως. Παρατηρώντας σε μήκη κύματος αόρατα στο ανθρώπινο μάτι, το τηλεσκόπιο θα μπορεί να εξερευνήσει το σύμπαν με τρόπο αδύνατο για τους προκάτοχούς του. Από τη Σκοτεινή Ύλη και τη Σκοτεινή Ενέργεια μέχρι μεμονωμένες μαύρες τρύπες και μακρινούς εξωπλανήτες, το Roman υπόσχεται να αγγίξει σχεδόν κάθε γωνιά της σύγχρονης αστρονομικής έρευνας. Όπως το περιγράφει η Nicky Fox, το τηλεσκόπιο χτίστηκε για να προσεγγίσει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της εποχής μας: γιατί το Σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Η διπλή «όραση» του Roman βασίζεται στα δύο όργανά του: το Wide Field Instrument και το Coronagraph Instrument. Το πρώτο είναι μια κάμερα 288 megapixel που συλλαμβάνει εικόνες με οπτικό πεδίο μεγαλύτερο από το μέγεθος της πανσελήνου, ενώ συλλέγει δεδομένα με ταχύτητα εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από το Hubble. Η αποστολή αναμένεται να επιστρέψει 20 petabytes δεδομένων, έναν όγκο που θα στηρίξει γενιές ερευνητών.
Το Coronagraph, από την άλλη, λειτουργεί ως μια τεχνολογική επίδειξη ζωτικής σημασίας για το μέλλον: θα επιχειρήσει να απεικονίσει απευθείας πλανήτες γύρω από άλλους αστέρες, αποκρύπτοντας το έντονο φως των κεντρικών άστρων ώστε να αποκαλυφθούν τα αμυδρά ίχνη των πλανητών. Για τον Feng Zhao, το όργανο αυτό είναι ένα βήμα πιο κοντά στην απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα «Είμαστε μόνοι;». Η ομάδα θα πραγματοποιήσει προγραμματισμένες παρατηρήσεις τους πρώτους 18 μήνες, με προοπτική επέκτασης ανάλογα με τις προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας.
Η καρδιά της αποστολής, όμως, είναι οι τρεις κύριες έρευνες που θα απασχολήσουν το 75% του χρόνου λειτουργίας. Η High-Latitude Wide-Area Survey θα χαρτογραφήσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο γαλαξίες, προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει πώς σχηματίστηκε και εξελίχθηκε η κοσμική δομή και ποιο ρόλο παίζει η σκοτεινή ύλη. Η High-Latitude Time-Domain Survey θα επιστρέφει συνεχώς στην ίδια περιοχή του ουρανού, δημιουργώντας ουσιαστικά μια κινηματογραφική αποτύπωση των μεταβολών του σύμπαντος μέσα στον χρόνο. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να αποκαλύψει νέο υλικό για τη σκοτεινή ενέργεια ή ακόμη και φαινόμενα που δεν έχουμε ξαναδεί.
Εξίσου κρίσιμη είναι η Galactic Bulge Time-Domain Survey, που θα επικεντρωθεί στο κέντρο του Γαλαξία μας. Παρατηρώντας εκατοντάδες εκατομμύρια αστέρια, θα αναζητήσει μικροφακούς – εκείνες τις σύντομες ενισχύσεις φωτός που προδίδουν την ύπαρξη μικρών και μεγάλων σωμάτων, από πλανήτες σε κατοικήσιμες ζώνες μέχρι ελεύθερα περιπλανώμενους κόσμους ή απομονωμένες μαύρες τρύπες. Από τα ίδια δεδομένα προβλέπεται να εντοπιστούν περίπου 100.000 πλανήτες που διέρχονται μπροστά από το άστρο τους.
Το υπόλοιπο 25% της αποστολής θα ανοιχτεί σε προτάσεις της επιστημονικής κοινότητας, με το Galactic Plane Survey να έχει ήδη πάρει το πράσινο φως. Παράλληλα, μέσω του General Investigator Program, όλα τα δεδομένα του Roman θα είναι διαθέσιμα χωρίς αποκλειστική περίοδο χρήσης, ενισχύοντας την αρχή του ανοικτού επιστημονικού έργου.
Το τηλεσκόπιο δεν τιμά τυχαία το όνομα της Nancy Grace Roman. Η πρώτη επικεφαλής αστρονόμος της NASA υπήρξε καθοριστική για την ιδέα των διαστημικών τηλεσκοπίων και την προσβασιμότητα των κοσμικών εικόνων στην ευρύτερη κοινότητα. Όπως σημείωσε η Jackie Townsend, η αποστολή συμβολίζει ακριβώς την κληρονομιά της: εργαλεία για όλη την επιστημονική κοινότητα, όχι μόνο για λίγους.
