Η Αλβανία έκανε ένα ιστορικό βήμα στον ψηφιακό κυβερνητικό σχεδιασμό, ορίζοντας για πρώτη φορά στον κόσμο έναν «ψηφιακό» υπουργό. Η τεχνητή νοημοσύνη ονομάζεται Diella και αναλαμβάνει τον έλεγχο των δημόσιων διαγωνισμών με στόχο την πλήρη διαφάνεια και την εξάλειψη της διαφθοράς. Το νέο σύστημα παρουσιάστηκε από τον Πρωθυπουργό της Αλβανίας, Edi Rama, κατά τη διάρκεια της συνέλευσης του Σοσιαλιστικού Κόμματος, μαζί με την ανακοίνωση των αλλαγών στο υπουργικό συμβούλιο για την τέταρτη θητεία του μετά τις εκλογές του Μαΐου.
Η Diella δεν είναι φυσικό πρόσωπο, αλλά ένας ψηφιακός υπουργός που λειτουργεί μέσω AI, και διαθέτει και δικό της avatar: μια μεσήλικη γυναίκα ντυμένη με παραδοσιακή αλβανική φορεσιά. Στην Αλβανία η Diella αναλαμβάνει ουσιαστικά την πλήρη διαχείριση των δημοσίων διαγωνισμών, μεταφέροντας τις αποφάσεις που μέχρι σήμερα έπαιρναν τα υπουργεία σε ένα «100% άφθαρτο» ψηφιακό σύστημα.
Ο Πρωθυπουργός Edi Rama τόνισε ότι η υλοποίηση του συστήματος θα γίνει σταδιακά, αλλά ο τελικός στόχος είναι κάθε δημόσιο έργο να είναι πλήρως ελέγξιμο και διαφανές. Η κίνηση αυτή εντάσσεται στην προσπάθεια της Αλβανίας να περιορίσει τη διαφθορά που έχει αποτελέσει χρόνιο πρόβλημα στη δημόσια διοίκηση και στις διαδικασίες δημοσίων διαγωνισμών, με άμεσες επιπτώσεις στην πιθανή ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το 2030.
Η ιδέα ενός ψηφιακού υπουργού δεν είναι εντελώς καινοφανής. Τον Μάιο του 2024, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας παρουσίασε τη Victoria Shi, μια AI που αναλάμβανε καθήκοντα κυβερνητικής εκπροσώπησης, ενώ η Ουκρανία λάνσαρε και το σύστημα δημόσιων διαγωνισμών Prozorro, ελέγχοντας αυτόματα τις διαδικασίες και αναζητώντας πιθανά μοτίβα διαφθοράς. Στη Σουηδία, ο πρωθυπουργός χρησιμοποιεί ήδη το ChatGPT για «δεύτερες γνώμες» σε κυβερνητικές αποφάσεις, δείχνοντας ότι η AI αρχίζει να ενσωματώνεται σε ψηφιακά εργαλεία λήψης αποφάσεων.
Η Diella θα αποτελέσει επίσης θεμελιώδες κομμάτι της πλατφόρμας e-government της Αλβανίας, e-Albania, που επιτρέπει στους πολίτες να διεκπεραιώνουν διαδικασίες ηλεκτρονικά. Η ιδέα μοιάζει να υπόσχεται μεγαλύτερη ταχύτητα, αντικειμενικότητα και διαφάνεια, ωστόσο προκαλεί ανησυχίες σε νομικό και πολιτικό επίπεδο.
Κατ’ αρχάς, μια AI δεν μπορεί να αναλάβει νομική ευθύνη. Σε περίπτωση σφάλματος ή μεροληψίας – κάτι που είναι πιθανό, καθώς τα αλγοριθμικά συστήματα επηρεάζονται από τα δεδομένα εκπαίδευσής τους – ποιος θα τιμωρηθεί; Επιπλέον, οι αλγόριθμοι ενδέχεται να έχουν ενσωματωμένες προκαταλήψεις και να είναι ευάλωτοι σε κυβερνοεπιθέσεις ή εσωτερική χειραγώγηση. Τέλος, αν και η χρήση AI υπόσχεται διαφάνεια, το «μαύρη κουτί» φύση των αλγορίθμων μπορεί να αντικαταστήσει τον δημοκρατικό έλεγχο με μια τεχνοκρατική, αδιαφανή διακυβέρνηση.
Παρά τις ανησυχίες, η Αλβανία ανοίγει το δρόμο για την εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης σε κυβερνητικές θέσεις, δοκιμάζοντας μια εναλλακτική προσέγγιση στη διαχείριση δημόσιων πόρων και διαγωνισμών. Η Diella μπορεί να αποτελεί σύμβολο τεχνολογικής καινοτομίας και προσπάθειας για διαφάνεια, αλλά το μέλλον θα δείξει αν η «ψηφιακή υπουργός» μπορεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην αποτελεσματικότητα και την ανάγκη για δημοκρατικό έλεγχο.
Η Αλβανία, με τον Diella, γίνεται η πρώτη χώρα στον κόσμο που δίνει σε μια τεχνητή νοημοσύνη υπουργική αρμοδιότητα, θέτοντας παράλληλα ερωτήματα για το πώς η τεχνολογία μπορεί να διαμορφώσει το μέλλον της πολιτικής και της δημόσιας διοίκησης. Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί προσεκτικά, καθώς η εφαρμογή αυτή μπορεί να αποτελέσει πρότυπο ή προειδοποίηση για άλλες χώρες που εξετάζουν τη χρήση AI στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων.
[via]
