Όλοι γνωρίζουμε ότι ο ύπνος είναι απαραίτητος για την ξεκούραση, αλλά πίσω από αυτήν την καθημερινή λειτουργία κρύβεται ένας πολύπλοκος μηχανισμός επισκευής του οργανισμού. Μια πρόσφατη μελέτη από το University of California, Berkeley έρχεται να ρίξει φως σε αυτό το μυστήριο, αποκαλύπτοντας πώς ο εγκέφαλος ρυθμίζει την απελευθέρωση της αυξητικής ορμόνης κατά τη διάρκεια του ύπνου, ώστε να επιδιορθώνει ιστούς, να ενισχύει τα οστά και να υποστηρίζει τη σωστή λειτουργία του μεταβολισμού.
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η αυξητική ορμόνη συνδέεται στενά με τον ύπνο. Αυτό που έλειπε ήταν μια λεπτομερής κατανόηση του «πώς» και «γιατί». Η ομάδα της UC Berkeley προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, παρακολουθώντας άμεσα τη νευρική δραστηριότητα σε ποντίκια. Οι καταγραφές τους αποκάλυψαν συγκεκριμένα κυκλώματα και μηχανισμούς ανατροφοδότησης που ελέγχουν πότε και πώς απελευθερώνεται η ορμόνη.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η απελευθέρωση της αυξητικής ορμόνης δεν είναι ίδια σε όλες τις φάσεις του ύπνου. Στη διάρκεια τόσο του REM (Rapid Eye Movement) όσο και του non-REM ύπνου, τα επίπεδα της ορμόνης αυξάνονταν, αλλά οι νευρώνες που ενίσχυαν ή εμπόδιζαν την παραγωγή της άλλαζαν ρόλο ανάλογα με τη φάση. Επιπλέον, βρέθηκε ένας κρίσιμος βρόχος ανατροφοδότησης που περιλαμβάνει την περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την εγρήγορση (locus coeruleus).
«Αυτό δείχνει ότι ο ύπνος και η αυξητική ορμόνη αποτελούν ένα ισορροπημένο σύστημα», εξηγεί ο νευροεπιστήμονας Daniel Silverman. «Ο λίγος ύπνος μειώνει την απελευθέρωση της ορμόνης, ενώ η υπερβολική παραγωγή της μπορεί με τη σειρά της να ωθήσει τον εγκέφαλο σε αφύπνιση. Ο ύπνος τροφοδοτεί την απελευθέρωση της ορμόνης, και η ορμόνη επηρεάζει με τη σειρά της τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Αυτή η ισορροπία είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη, την αποκατάσταση και την υγεία του μεταβολισμού».
Η αυξητική ορμόνη δεν ευθύνεται μόνο για τη σωματική ανάπτυξη. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του σακχάρου και του λίπους στο σώμα. Όταν ο ύπνος είναι ανεπαρκής και η παραγωγή της ορμόνης διαταράσσεται, αυξάνεται ο κίνδυνος παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η νέα ανακάλυψη, λοιπόν, ανοίγει δρόμους για να συνδέσουμε ακόμα πιο άμεσα την ποιότητα του ύπνου με τη συνολική μας υγεία.
Ο locus coeruleus, πέρα από τη συμβολή του στον ύπνο, είναι γνωστός και για τον ρόλο του στην προσοχή και την εγρήγορση κατά την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι οι μηχανισμοί που βρέθηκαν ίσως εξηγούν και πώς ο ύπνος επηρεάζει τις γνωστικές μας ικανότητες, όπως η συγκέντρωση και η μνήμη.
Παρότι οι μελέτες σε ποντίκια δίνουν ισχυρές ενδείξεις, χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να αποδειχθεί με σαφήνεια ότι οι ίδιες διαδικασίες ισχύουν και στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ωστόσο, η ομοιότητα των μηχανισμών μάς κάνει να πιστεύουμε ότι οι νέες γνώσεις μπορούν να μεταφραστούν και σε θεραπείες για τον άνθρωπο.
«Η κατανόηση του νευρωνικού κυκλώματος που ελέγχει την απελευθέρωση της αυξητικής ορμόνης μπορεί να οδηγήσει σε νέες ορμονικές θεραπείες, ικανές να βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου ή να αποκαταστήσουν την ισορροπία της ορμόνης», αναφέρει ο Silverman. Μάλιστα, ορισμένες πειραματικές γονιδιακές θεραπείες στοχεύουν ήδη συγκεκριμένα είδη κυττάρων. Το κύκλωμα που εντόπισαν οι ερευνητές θα μπορούσε να αποτελέσει νέο «διακόπτη» για τη ρύθμιση της δραστηριότητας του locus coeruleus, κάτι που μέχρι σήμερα δεν είχε διερευνηθεί σε βάθος.
Τα ευρήματα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Cell δίνουν μια νέα διάσταση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ύπνο. Δεν πρόκειται απλώς για ξεκούραση, αλλά για μια λεπτομερή και καλά ενορχηστρωμένη διαδικασία επισκευής του σώματος. Από την αναγέννηση των ιστών μέχρι τη ρύθμιση του μεταβολισμού, ο ύπνος αναδεικνύεται σε βασικό «εργαλείο» πρόληψης ασθενειών όπως ο διαβήτης τύπου 2 ή η νόσος Alzheimer.
[via]
