Ένα εντυπωσιακό επιστημονικό επίτευγμα έρχεται από το ΜΙΤ, όπου ομάδα Φυσικών κατάφερε να καταγράψει για πρώτη φορά καθαρές εικόνες ελεύθερων ατόμων που κινούνται και αλληλεπιδρούν στο χώρο. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο στην απευθείας παρατήρηση κβαντικών φαινομένων που μέχρι σήμερα ήταν προσβάσιμα μόνο μέσω θεωρητικών μοντέλων ή ασαφών πειραματικών ενδείξεων.
Επικεφαλής της ομάδας είναι ο Martin Zwierlein, ο οποίος καινοτόμησε αναπτύσσοντας μια νέα τεχνική με την ονομασία «μικροσκοπία ατομικής ανάλυσης» (atomic resolution microscopy). Η τεχνική αυτή επιτρέπει τον «παγώμα» της κίνησης των ατόμων τη στιγμή της αλληλεπίδρασής τους, ακολουθούμενο από φωτισμό και απεικόνιση της ακριβούς τους θέσης. Για πρώτη φορά, γίνεται δυνατή η απευθείας οπτική καταγραφή της συμπεριφοράς δύο βασικών κατηγοριών σωματιδίων: των μποζονίων και των φερμιονίων.
Η διαδικασία πραγματοποιήθηκε σε ένα οπτικό περιβάλλον απόλυτου ελέγχου. Άτομα νατρίου και λιθίου αφέθηκαν αρχικά ελεύθερα να κινούνται εντός μιας οπτικής παγίδας και στη συνέχεια «πάγωσαν» μέσα σε ένα οπτικό πλέγμα, ένα είδος πλέγματος φωτός laser. Ακολούθως, ένα laser απόλυτα ρυθμισμένο προκάλεσε τα άτομα να εκπέμψουν φθορισμό, χωρίς να καταστραφούν ή να μετακινηθούν. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο Zwierlein, «αν χρησιμοποιούσαμε περισσότερη ενέργεια, θα ήταν σαν να στρέφουμε φλογοβόλο σε μια πεταλούδα».
Το αποτέλεσμα αυτής της ακριβείας ήταν η καταγραφή δύο διαφορετικών και ουσιαστικών κβαντικών συμπεριφορών: της «συσσώρευσης» των μποζονίων, που τείνουν να μοιράζονται την ίδια κβαντική κατάσταση και να συμπυκνώνονται μαζί, και της «αντικοινωνικής» φύσης των φερμιονίων, που αποφεύγουν το ένα το άλλο εκτός κι αν σχηματίσουν ζεύγη, διαδικασία που αποτελεί τη βάση για το φαινόμενο της υπεραγωγιμότητας.
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα της έρευνας είναι η απεικονιστική επιβεβαίωση της κυματοσυμπεριφοράς των σωματιδίων, ενός θεμελιώδους στοιχείου της κβαντικής μηχανικής. Σε ένα από τα πειράματα, τα άτομα νατρίου που είχαν ψυχθεί σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες εμφάνισαν καθαρά το φαινόμενο της συμπύκνωσης Bose-Einstein, όπου όλα τα άτομα ενεργούν ως μια ενιαία κβαντική κυματοσυνάρτηση, μια εικόνα που μέχρι πρότινος υπήρχε μόνο στη θεωρία.
Σε άλλο πείραμα, τα φερμιόνια του λιθίου παρατηρήθηκαν να σχηματίζουν ζεύγη με τρόπο που προσομοιώνει τις συνθήκες για υπεραγωγιμότητα, μια κατάσταση κατά την οποία το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να μεταδίδεται χωρίς καμία αντίσταση.
Η επιστημονική ομάδα του MIT δεν σκοπεύει να σταματήσει εδώ. Ήδη σχεδιάζεται η εφαρμογή της μεθόδου σε ακόμα πιο σύνθετα συστήματα, όπως εκείνα της κβαντικής φυσικής Hall, όπου τα σωματίδια, υποκείμενα σε ακραία μαγνητικά πεδία, παρουσιάζουν συλλογικές συμπεριφορές που παραμένουν αινιγματικές ακόμη και για τις πιο σύγχρονες θεωρίες.
Η έρευνα του Zwierlein και της ομάδας του δεν αποτελεί απλώς μια τεχνολογική πρόοδο, αλλά και ένα άλμα κατανόησης στη φύση της ύλης. Για πρώτη φορά, οι φυσικοί μπορούν να «δουν» τον κβαντικό κόσμο όχι μόνο ως εξισώσεις και πιθανότητες, αλλά και ως εικόνες που μιλούν από μόνες τους. Έτσι, ανοίγεται ο δρόμος για μια νέα εποχή «οπτικής» κβαντικής φυσικής, στην οποία η θεωρία θα συνοδεύεται από απτές, φωτεινές αποδείξεις.
[via]
