Η επιστημονική κοινότητα έκανε ένα ακόμη άλμα στην κατανόηση του Ήλιου μας, με τη δημοσιοποίηση της πιο λεπτομερής εικόνας ηλιακής έκλαμψης που έχει καταγραφεί μέχρι σήμερα. Το κατόρθωμα ανήκει στο Daniel K. Inouye Solar Telescope στη Χαβάη, το μεγαλύτερο ηλιακό τηλεσκόπιο στον κόσμο, το οποίο στις 8 Αυγούστου 2024 κατέγραψε εντυπωσιακές εικόνες από τα τελευταία στάδια μιας ισχυρής έκλαμψης κατηγορίας Χ.
Οι εικόνες που παρουσίασαν οι ερευνητές αποκαλύπτουν με πρωτοφανή καθαρότητα τις χαοτικές θηλιές πλάσματος που σχηματίζονται στην επιφάνεια του Ήλιου. Αυτές οι θηλιές αποτελούν βασικό στοιχείο των ηλιακών εκλάμψεων, φαινομένων που απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και την καθημερινή ζωή στη Γη.
Ο Cole Tamburri, ηλιακός φυσικός στο University of Colorado Boulder και συν-συγγραφέας της μελέτης, τόνισε τη σημασία της στιγμής:
Είναι η πρώτη φορά που το Inouye Solar Telescope παρατηρεί έκλαμψη κατηγορίας Χ. Πρόκειται για από τα πιο ενεργητικά γεγονότα που μπορεί να παράγει το άστρο μας και σταθήκαμε τυχεροί να το καταγράψουμε υπό ιδανικές συνθήκες.
Τι είναι οι ηλιακές εκλάμψεις
Οι ηλιακές εκλάμψεις αποτελούν εκρήξεις φωτός και ενέργειας που εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια ηλιακών καταιγίδων. Δημιουργούνται όταν οι μαγνητικές γραμμές πεδίου στον ήλιο στρεβλώνονται και σχηματίζουν δέσμες πλάσματος που εκτείνονται μέχρι την κορόνα, το εξωτερικό στρώμα της ατμόσφαιράς του. Όταν οι γραμμές αυτές «σπάνε» και επανέρχονται βίαια στη θέση τους, μια διαδικασία που οι επιστήμονες αποκαλούν μαγνητική επανασύνδεση, ο Ήλιος εκτοξεύει στο Διάστημα σωματίδια και ακτινοβολία.
Όταν οι εκλάμψεις κατευθύνονται προς τη Γη, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές: από παρεμβολές σε ραδιοεπικοινωνίες και συστήματα πλοήγησης, μέχρι προβλήματα σε δορυφόρους και ηλεκτρικά δίκτυα. Παρά την τεράστια σημασία τους, πολλά σημεία γύρω από τη λειτουργία τους παραμένουν ακόμη μυστήριο.
Η συμβολή του Inouye Solar Telescope
Η νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 25 Αυγούστου στο περιοδικό The Astrophysical Journal Letters, αξιοποίησε το όργανο Visible Broadband Imager του τηλεσκοπίου Inouye. Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι οι θηλιές πλάσματος είχαν μέσο πλάτος περίπου 48 χιλιομέτρων, ενώ κάποιες ήταν ακόμη μικρότερες, μόλις 21 χιλιόμετρα – το κατώφλι ανάλυσης που μπορεί να προσφέρει το τηλεσκόπιο. Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες είχαν την ευκαιρία να «δουν» σε τόσο μικρή κλίμακα τις δομές αυτές.
Επιτέλους παρατηρούμε τις διαστάσεις που για χρόνια μπορούσαμε μόνο να υποθέτουμε. Αυτό μας ανοίγει τον δρόμο να μελετήσουμε όχι μόνο το μέγεθός τους, αλλά και το σχήμα, την εξέλιξη και κυρίως τα σημεία όπου λαμβάνει χώρα η μαγνητική επανασύνδεση – ο κινητήρας πίσω από τις εκλάμψεις.
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες υποθέσεις που προκύπτουν από την έρευνα είναι ότι οι θηλιές που παρατηρήθηκαν μπορεί να αποτελούν τα «δομικά υλικά» των μεγαλύτερων δεσμών πλάσματος της κορόνας. Αν αυτό ισχύει, τότε για πρώτη φορά οι επιστήμονες δεν βλέπουν απλώς δέσμες θηλιών, αλλά κάθε μία ξεχωριστά – μια μετάβαση που, όπως λέει ο Tamburri, μοιάζει «σαν να περνάς από την εικόνα ενός δάσους στο να μπορείς να ξεχωρίσεις το κάθε δέντρο».
Η νέα γνώση για τη δομή και τη δυναμική αυτών των θηλιών μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τα μοντέλα πρόβλεψης ηλιακών εκλάμψεων, δίνοντας τη δυνατότητα στους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τη συμπεριφορά του ηλιακού μαγνητικού πεδίου και τις συνέπειες του για τον πλανήτη μας.
Ένα ορόσημο στην ηλιακή φυσική
Για τους ειδικούς, τα νέα δεδομένα αντιπροσωπεύουν μια ιστορική στιγμή. «Πρόκειται για ένα ορόσημο στην επιστήμη του Ήλιου», επισημαίνει ο Tamburri. «Επιτέλους βλέπουμε τον Ήλιο στις πραγματικές κλίμακες όπου λειτουργεί».
Η σημασία αυτής της έρευνας ξεπερνά τα όρια της ακαδημαϊκής γνώσης. Με τη Γη να εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την τεχνολογία και τις δορυφορικές επικοινωνίες, η κατανόηση και η έγκαιρη πρόβλεψη των ηλιακών φαινομένων αποκτά τεράστια σημασία για την καθημερινότητα, την οικονομία και την ασφάλεια.
[via]
