Χαρτογραφήθηκε ολόκληρο το οδικό δίκτυο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και είναι απίστευτο

Λένε πως όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη, αλλά κανείς δεν ήξερε πραγματικά πόσοι ήταν αυτοί οι δρόμοι. Μέχρι τώρα. Μια νέα μελέτη αποκάλυψε ότι το οδικό δίκτυο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν κατά τουλάχιστον 110.000 χιλιόμετρα μεγαλύτερο απ’ ό,τι πιστεύαμε, προσθέτοντας περισσότερα στην ήδη εντυπωσιακή κληρονομιά των Ρωμαίων μηχανικών.

Το έργο πίσω από αυτή τη χαρτογράφηση ονομάζεται Itiner-e, μια λεπτομερής ψηφιακή βάση δεδομένων και διαδραστικός χάρτης που αναπαριστά ολόκληρο το οδικό σύστημα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γύρω στο 150 μ.Χ. Η ομάδα των ερευνητών, συνδυάζοντας αρχαιολογικά δεδομένα, ιστορικές πηγές, τοπογραφικούς χάρτες και δορυφορικές εικόνες, δημιούργησε τον πιο ολοκληρωμένο ψηφιακό χάρτη του είδους του. Το αποτέλεσμα είναι μια εντυπωσιακή απεικόνιση 299.171 χιλιομέτρων δρόμων, εκτεινόμενων σε πάνω από 4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, μια περιοχή που αντιστοιχεί σε όλη τη σύγχρονη Ευρώπη συν τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature, οι ερευνητές περιγράφουν το Itiner-e ως «το πιο λεπτομερές και πλήρες ανοικτό ψηφιακό σύνολο δεδομένων για τους ρωμαϊκούς δρόμους που έχει δημιουργηθεί ποτέ». Και πράγματι, το έργο τους ρίχνει νέο φως στον τρόπο με τον οποίο το Ρωμαϊκό κράτος κατάφερε να οργανώσει, να ελέγξει και να συνδέσει μια επικράτεια που εκτεινόταν από τη Βρετανία έως την Αίγυπτο.

Όταν η Αυτοκρατορία βρισκόταν στο απόγειό της τον 2ο αιώνα μ.Χ., περισσότεροι από 55 εκατομμύρια άνθρωποι κινούνταν μέσα από ένα δίκτυο δρόμων που επέτρεπε τη γρήγορη μεταφορά στρατευμάτων, εμπορευμάτων και ιδεών. Ο νέος χάρτης αποκαλύπτει πως το σύστημα αυτό ήταν ακόμη πιο εκτεταμένο απ’ ό,τι φανταζόμασταν: τα επιπλέον 110.000 χιλιόμετρα που εντοπίστηκαν προέρχονται κυρίως από περιοχές όπως η Ιβηρική Χερσόνησος, η Ελλάδα και η Βόρεια Αφρική, περιοχές που είχαν ερευνηθεί λιγότερο στο παρελθόν ή όπου οι διαδρομές είχαν υποτεθεί με λάθος τρόπο. Οι επιστήμονες διόρθωσαν αυτές τις υποθέσεις, προσαρμόζοντας τις πορείες των δρόμων στην πραγματική γεωμορφολογία, όπως οι ορεινές καμπές και τα φυσικά εμπόδια, αντί για τις ευθείες γραμμές που συνήθιζαν να χαράσσουν οι παλαιότερες αποτυπώσεις.

Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ένα ιστορικό επίτευγμα, αλλά και ένα εργαλείο που αλλάζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να μελετήσουμε την κινητικότητα και τη συνδεσιμότητα του αρχαίου κόσμου. «Αυτός ο πόρος είναι καθοριστικός για να κατανοήσουμε πώς η κινητικότητα διαμόρφωσε τη διοίκηση, την οικονομία και ακόμη και τη μετάδοση ασθενειών στην αρχαιότητα», σημειώνουν οι ερευνητές.

Η βάση δεδομένων του Itiner-e αποτελείται από 14.769 επιμέρους τμήματα δρόμων, εκ των οποίων περίπου το 35% χαρακτηρίζονται ως κύριοι οδοί και το υπόλοιπο 65% ως δευτερεύοντες. Ωστόσο, μόνο το 2,7% των διαδρομών έχει χαρτογραφηθεί με πλήρη βεβαιότητα, για το 89,8% υπάρχουν μετριοπαθείς εκτιμήσεις, ενώ το 7,4% είναι θεωρητικό. Όπως εξηγεί η ομάδα, αυτό δείχνει το χάσμα μεταξύ της γνώσης που έχουμε για την ύπαρξη των ρωμαϊκών δρόμων και της ακριβούς τοποθέτησής τους. Ξέρουμε ότι οι δρόμοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, αλλά όχι πάντα με απόλυτη ακρίβεια ως προς τη θέση τους.

Παρά αυτή την αβεβαιότητα, ο νέος χάρτης δίνει μια εντυπωσιακή εικόνα της συνδεσιμότητας της Αυτοκρατορίας. Αν τον συγκρίνει κανείς με έναν σύγχρονο χάρτη, προκύπτουν ορισμένες εντυπωσιακές “συμπτώσεις”: για παράδειγμα, η διαδρομή που ενώνει σήμερα τη Μπολόνια με τη Μόντενα, την Πάρμα, την Πιατσέντζα και το Μιλάνο είναι ουσιαστικά ίδια με εκείνη που συνέδεε τις αρχαίες Bononia, Mutina, Parma, Placentia και Mediolanum τον 2ο αιώνα μ.Χ. Κάποιες από τις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές οδικές αρτηρίες ακολουθούν ακόμη τις ίδιες ρωμαϊκές χαράξεις, αποδεικνύοντας τη μακροχρόνια επιρροή των ρωμαϊκών μηχανικών στη σύγχρονη υποδομή.

Η ομάδα πίσω από το Itiner-e ελπίζει ότι το έργο αυτό θα αποτελέσει τη βάση για περαιτέρω έρευνα, από τη μελέτη της ροής των εμπορικών δικτύων μέχρι την κατανόηση της εξάπλωσης πολιτιστικών και κοινωνικών επιρροών στην αρχαιότητα. Τα δεδομένα του έργου είναι ανοιχτά και διαθέσιμα στο κοινό, επιτρέποντας σε αρχαιολόγους, ιστορικούς και απλούς λάτρεις της ιστορίας να εξερευνήσουν το δίκτυο που κυριάρχησε στην Ευρώπη για σχεδόν μία χιλιετία.

Μπορείτε να περιηγηθείτε στον διαδραστικό χάρτη από εδώ.