Η Κίνα βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών επιστημονικών συζητήσεων με ένα φιλόδοξο και συνάμα μυστηριώδες εγχείρημα: την κατασκευή του μεγαλύτερου οπτικού τηλεσκοπίου στον κόσμο, με διάμετρο κατόπτρου 14,5 μέτρα, στην οροσειρά του Θιβέτ. Ωστόσο, αυτό που έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία σε ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς κύκλους στη Δύση δεν είναι το ίδιο το έργο, αλλά το γεγονός ότι εξελίσσεται σιωπηλά, χωρίς επίσημες ανακοινώσεις από το Πεκίνο, κάτι ασυνήθιστο για έργα αυτού του μεγέθους.
Συνήθως, τα μεγάλα αστρονομικά έργα σχεδιάζονται και προβάλλονται δεκαετίες πριν την υλοποίησή τους, με κάθε λεπτομέρεια να παρουσιάζεται στο κοινό, όπως γίνεται συχνά στις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη. Η Κίνα, όμως, φαίνεται να έχει επιλέξει μια διαφορετική στρατηγική: κατασκευάζει ένα τηλεσκόπιο που θα μπορούσε, έστω και προσωρινά, να ξεπεράσει όλα τα υπάρχοντα επίγεια παρατηρητήρια σε μέγεθος και ισχύ, χωρίς να προβάλλει καθόλου το εγχείρημα.
Το ζήτημα αποκάλυψε πρόσφατα δημοσίευμα της Wall Street Journal, προκαλώντας αντιδράσεις σε κορυφαία αμερικανικά ιδρύματα όπως η NASA και το Πανεπιστήμιο Harvard. Ο Robert Kirshner, ομότιμος καθηγητής του Harvard και επικεφαλής του πρότζεκτ Thirty Meter Telescope (TMT), ήταν από τους πρώτους που εντόπισαν τα ίχνη του κινεζικού σχεδίου. Οι ενδείξεις ήταν διάσπαρτες, αλλά σαφείς:
Τον Ιανουάριο, η κρατική εταιρεία Nanjing Astronomical Instruments ανέφερε στα κοινωνικά δίκτυα ότι εξασφάλισε συμβόλαιο ύψους 22 εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή του θόλου ενός τηλεσκοπίου με κάτοπτρο 14,5 μέτρων. Τον Απρίλιο, φοιτητές που επισκέφθηκαν ένα επιστημονικό ινστιτούτο ανέφεραν πως τους παρουσιάστηκε η διαμόρφωση των κατόπτρων ενός τηλεσκοπίου ίδιου μεγέθους. Ένας καταξιωμένος Κινέζος αστρονόμος δήλωσε σε κρατικά μέσα πως ένας από τους στόχους του είναι να ολοκληρωθεί το «τηλεσκόπιο των 14,5 μέτρων» πριν από τη συνταξιοδότησή του.
Παρά την πρόοδο, οι κινεζικές αρχές δεν έχουν προχωρήσει σε επίσημες ανακοινώσεις ή εορτασμούς για την τεχνολογική αυτή πρωτιά, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τη συνηθισμένη τους τακτική, όπου επιτεύγματα στον διαστημικό τομέα προβάλλονται ευρέως για λόγους κύρους.
Επιπλέον, υπάρχει πλούσιο τεχνικό υλικό από δημόσιες προσκλήσεις υποβολής προσφορών. Η πλέον χαρακτηριστική αφορά την προμήθεια θόλου για τηλεσκόπιο οπτικής/υπέρυθρης ακτινοβολίας, με προθεσμία υποβολής τον Νοέμβριο του 2024. Άλλο έγγραφο από το National Astronomical Observatory of China περιγράφει το έργο ως ένα «μεγάλο αστρονομικό τηλεσκόπιο που στοχεύει στην κορυφή της επιστήμης και της τεχνολογίας», ενώ έχουν δημοσιευθεί και αγγελίες για θέσεις εργασίας στη διαχείριση μηχανολογικών συστημάτων, στοιχείο που υποδεικνύει ότι η φάση του σχεδιασμού έχει ολοκληρωθεί και πλέον βρισκόμαστε στη φάση κατασκευής.
Το μεγάλο ερώτημα, λοιπόν, είναι γιατί η Κίνα επιλέγει να προχωράει με απόλυτη διακριτικότητα. Ο Matt Mountain, πρόεδρος της AURA –οργανισμού που διαχειρίζεται τα τηλεσκόπια Hubble και James Webb για λογαριασμό της NASA– προτείνει δύο πιθανές εξηγήσεις. Η πρώτη είναι στρατιωτικής φύσης: ένα τηλεσκόπιο που μπορεί να καταγράφει εικόνες από γαλαξίες εκατομμύρια έτη φωτός μακριά, θα μπορούσε επίσης να παρακολουθεί με υψηλή ευκρίνεια δορυφόρους ή στρατιωτικά αντικείμενα στην τροχιά της Γης. Ο έλεγχος του ουρανού έχει πλέον και γεωπολιτική διάσταση.
Η δεύτερη εξήγηση σχετίζεται με τη στρατηγική ενίσχυσης της τεχνολογικής ηγεμονίας. Ο Mountain επισημαίνει πως η αστρονομία λειτουργεί ως «εισαγωγικό ναρκωτικό» για τα STEM, δηλαδή τις επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά. Ένα φιλόδοξο πρότζεκτ, όπως αυτό ενός κολοσσιαίου τηλεσκοπίου, μπορεί να εμπνεύσει μια ολόκληρη γενιά νέων να στραφεί σε επιστημονικές σπουδές και να ενισχύσει το ανθρώπινο δυναμικό της Κίνας, με απώτερο στόχο την υπεροχή έναντι των ΗΠΑ.
Το τηλεσκόπιο των 14,5 μέτρων, εφόσον ολοκληρωθεί πρώιμα, θα ξεπεράσει προσωρινά όλα τα άλλα υπάρχοντα. Για σύγκριση, το κάτοπτρο του Hubble φτάνει τα 2,4 μέτρα, ενώ αυτό του James Webb τα 6,5. Οι τέσσερις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις παρατήρησης στη Γη διαθέτουν κάτοπτρα περίπου 10 μέτρων. Το κινεζικό εγχείρημα αναμένεται να κυριαρχήσει στην αστρονομία, τουλάχιστον έως ότου κατασκευαστούν νέας γενιάς τηλεσκόπια, όπως το Thirty Meter Telescope, που οι ΗΠΑ σχεδίαζαν στη Χαβάη, αλλά πλέον η Ισπανία επιδιώκει να φιλοξενήσει στην Λα Πάλμα με επένδυση 400 εκατομμυρίων ευρώ.
[via]
