Η NASA εξετάζει την κατασκευή ενός τεράστιου ραδιοτηλεσκοπίου που θα τοποθετηθεί στην αθέατη πλευρά της Σελήνης, μέσα σε έναν κρατήρα με πλάτος σχεδόν ενός 1.3km. Το σχέδιο, εφόσον εγκριθεί, θα μπορούσε να υλοποιηθεί ήδη από τη δεκαετία του 2030, με εκτιμώμενο κόστος άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Το εν λόγω ραδιοτηλεσκόπιο, ονόματι Lunar Crater Radio Telescope (LCRT), σχεδιάζεται για να συμβάλει στην επίλυση θεμελιωδών μυστηρίων του Σύμπαντος, αλλά και ως αντίδραση στην αυξανόμενη απειλή από τις ιδιωτικές δορυφορικές «μεγα-συστοιχίες», οι οποίες εκπέμπουν αόρατη ραδιοακτινοβολία και ενδέχεται σύντομα να παρεμποδίζουν σοβαρά τη ραδιοαστρονομία από τη Γη.
Το τηλεσκόπιο θα κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από ρομπότ και θα αποτελείται από ένα τεράστιο πλέγμα καλωδίων, αναρτημένο εντός ενός κρατήρα, κατά το πρότυπο των τηλεσκοπίων Arecibo και FAST, που κατασκευάστηκαν μέσα σε φυσικές κοιλότητες στη Γη. Η επιλογή τοποθέτησης στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης εξασφαλίζει προστασία από τις παρεμβολές τόσο των γήινων σημάτων όσο και της ηλιακής ακτινοβολίας.
Η ιδέα εξελίσσεται από το 2020 στο Jet Propulsion Laboratory (JPL) της NASA στο California Institute of Technology, υπό την επίβλεψη της Gaurangi Gupta. Το project έχει ήδη λάβει δύο γύρους χρηματοδότησης από το NASA Innovative Advanced Concepts (NIAC), συνολικού ύψους $625.000, και σύντομα θα διεκδικήσει χρηματοδότηση φάσης III. Ήδη κατασκευάζεται ένα μοντέλο κλίμακας 1:200 που θα δοκιμαστεί στο Owens Valley Radio Observatory.
Το πιο πρόσφατο σχέδιο προβλέπει έναν ανακλαστήρα πλάτους 350 μέτρων, μεγαλύτερο από το Arecibo, αλλά μικρότερο από το κινεζικό FAST. Το 2020 είχε αρχικά προταθεί ένας ανακλαστήρας 1.000 μέτρων, που θα αποτελούσε το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στον κόσμο. Η ακριβής τοποθεσία του κρατήρα που έχει επιλεγεί παραμένει μυστική.
Η τοποθέτηση ραδιοτηλεσκοπίου στη Σελήνη δεν είναι νέα ιδέα. Σύμφωνα με τη Gupta, χρονολογείται τουλάχιστον από το 1984, ωστόσο η υλοποίηση δεν είχε θεωρηθεί ρεαλιστική λόγω τεχνικών δυσκολιών. Πλέον, η τεχνολογική πρόοδος καθιστά το LCRT εφικτό.
Η ανάγκη για τέτοιου είδους παρατηρητήριο γίνεται πιο επιτακτική εξαιτίας της έκρηξης ιδιωτικών δορυφορικών συστημάτων, όπως το Starlink της SpaceX. Αυτά όχι μόνο δημιουργούν διαστημικά σκουπίδια και φωτορύπανση, αλλά εκπέμπουν και ραδιοκύματα που παρεμποδίζουν τις επιστημονικές παρατηρήσεις. Όπως προειδοποιεί ο Federico Di Vruno του Square Kilometer Array Observatory, αν φτάσουμε σε σημείο κορεσμού τροχιάς, η ραδιοαστρονομία από τη Γη ίσως γίνει αδύνατη σε ορισμένες συχνότητες.
Ένα τηλεσκόπιο στη Σελήνη θα μπορούσε να προστατεύσει τη ραδιοαστρονομία από αυτή την απειλή, αν και δεν θα μπορούσε να υποκαταστήσει πλήρως τα επίγεια παρατηρητήρια. Εξετάζεται και η πιθανότητα δημιουργίας δορυφορικής συστοιχίας που θα περιφέρεται γύρω από τη Σελήνη, αλλά με πιο περιορισμένο χρονικό παράθυρο παρατηρήσεων.
Το LCRT προσφέρει επίσης πρόσβαση σε εξαιρετικά μακριά ραδιοκύματα (άνω των 10 μέτρων), τα οποία δεν διαπερνούν εύκολα την ατμόσφαιρα της Γης. Οι συχνότητες αυτές είναι κρίσιμες για τη μελέτη της λεγόμενης «σκοτεινής εποχής» του Σύμπαντος, πριν από τον σχηματισμό των πρώτων άστρων. Σύμφωνα με τη Gupta, οι παρατηρήσεις αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε επαναστατικές ανακαλύψεις σχετικά με τη Σκοτεινή Ύλη, τη Σκοτεινή Ενέργεια και τη φυσική σωματιδίων.
Ήδη έχουν γίνει πρώτες προσπάθειες εγκατάστασης ραδιοτηλεσκοπίων στη Σελήνη. Το Φεβρουάριο του 2024, το σκάφος Odysseus της Intuitive Machines μετέφερε το πείραμα ROLSES-1 στη φωτεινή πλευρά της Σελήνης. Παρά το γεγονός ότι προσγειώθηκε υπό γωνία, κατάφερε να συλλέξει τα πρώτα δεδομένα ραδιοκυμάτων από τη σεληνιακή επιφάνεια, αν και η αξία τους ήταν περιορισμένη, καθώς αφορούσαν κυρίως σήματα από τη Γη. Η Gupta τόνισε ότι το συμβάν αυτό επιβεβαιώνει την ανάγκη για παρατηρητήριο στη σκοτεινή πλευρά.
Αργότερα φέτος, η αποστολή Blue Ghost II της Firefly Aerospace θα μεταφέρει το πείραμα LuSEE Night, ένα μικρό ραδιοτηλεσκόπιο που θα αναζητήσει υπερμακριά ραδιοκύματα από τη σεληνιακή επιφάνεια, ενισχύοντας την κατανόηση του σεληνιακού περιβάλλοντος και της πρόκλησης μελέτης των αρχαίων κοσμικών σημάτων.
Εφόσον το LCRT εγκριθεί, θα αποτελέσει σημαντικό ορόσημο στην επιστημονική εξερεύνηση, διατηρώντας ανοιχτό το παράθυρο για τη μελέτη του σύμπαντος σε μια εποχή αυξανόμενης τεχνολογικής παρεμβολής.
[via]
