Κατά την ανακάλυψη ανθρώπινων λειψάνων, μια βασική πρόκληση για τους αρχαιολόγους είναι να προσδιορίσουν το φύλο του ατόμου. Αν και οι μέθοδοι βελτιώνονται, η διαδικασία είναι συχνά περίπλοκη και γεμάτη αβεβαιότητες.
Οι επιστήμονες βασίζονται κυρίως σε διαφορές στο μέγεθος και το σχήμα των οστών, όπως εξηγεί ο ανθρωπολόγος Sean Tallman από το Boston University. Οι μακροί οστικοί άξονες, όπως το μηριαίο και η κνήμη, μετρώνται και αξιολογούνται στατιστικά, με την υπόθεση ότι οι άνδρες είναι κατά μέσο όρο 15% μεγαλύτεροι από τις γυναίκες. Οι προβλέψεις αυτές φτάνουν σε ακρίβεια 80-90%, αλλά η ποικιλία λόγω διατροφής, γενετικής, περιβάλλοντος και ασθενειών μπορεί να οδηγήσει σε σφάλματα.
Η πιο αξιόπιστη μέθοδος βασίζεται στη λεκάνη, και ειδικότερα στο "Phenice method", που προτάθηκε τη δεκαετία του 1960. Οι διαφορές στο ηβικό οστό –όπως το ύψος και το πλάτος του– επιτρέπουν την πρόβλεψη με ακρίβεια έως και 95%, όταν ο σκελετός είναι καλά διατηρημένος.
Ωστόσο, η ανάλυση αρχαίου DNA έχει φέρει επανάσταση. Μέσω χρωμοσωμικών αναλύσεων, οι επιστήμονες μπορούν να φτάσουν σε ακρίβεια έως και 99%, εντοπίζοντας γονιδιακές παραλλαγές σχετικές με την παραγωγή σμάλτου στα δόντια. Παρ’ όλα αυτά, η μέθοδος αυτή δεν είναι πάντα εφαρμόσιμη λόγω της φθοράς του DNA με την πάροδο του χρόνου.
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, πολλοί ανθρωπολόγοι επισημαίνουν ότι το βιολογικό φύλο δεν είναι πάντα δυαδικό, αλλά μάλλον διμορφικό, με αρκετή επικάλυψη ανάμεσα στα δύο άκρα. Δηλαδή, υπάρχει σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που δεν εντάσσονται απόλυτα στα πρότυπα του “άνδρα” ή “γυναίκας”. Περίπου 1,7% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι διαφυλικά άτομα (intersex), δηλαδή έχουν χαρακτηριστικά και των δύο φύλων.
Ορισμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Σύνδρομο Klinefelter (XXY), όπου γεννιούνται άτομα με μικρούς όρχεις και ανάπτυξη μαστών.
- Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων (CAH), όπου θηλυκά βρέφη μπορεί να εμφανίζουν αρρενωπά γεννητικά όργανα.
- Αντίσταση στα ανδρογόνα, όπου γεννιούνται άτομα με εξωτερικά γυναικεία χαρακτηριστικά αλλά χωρίς εσωτερικά αναπαραγωγικά όργανα.
- Έλλειψη 5α-αναγωγάσης, που οδηγεί σε φαινομενικά θηλυκό βρέφος το οποίο αναπτύσσει πέος και όρχεις στην εφηβεία.
Το φύλο είναι μόνο μία διάσταση – η κοινωνική έννοια του φύλου (gender), που αφορά ρόλους και ταυτότητες, είναι πιο δύσκολο να ανιχνευτεί σε σκελετικά κατάλοιπα. Για παράδειγμα, σημάδια από χειρωνακτικές εργασίες που ήταν παραδοσιακά "ανδρικές" ή "γυναικείες" μπορεί να εντοπιστούν, αλλά δεν δίνουν πλήρη εικόνα για την ταυτότητα του ατόμου.
Τα λάθη δεν λείπουν: στην Πομπηία, DNA έδειξε πως δύο σκελετοί που θεωρήθηκαν μητέρα και παιδί ήταν στην πραγματικότητα ένας άνδρας και ένα άσχετο παιδί. Σε άλλη περίπτωση, ένας πολεμιστής των Βίκινγκς με πλήρη οπλισμό αποδείχθηκε χρωμοσωμικά γυναίκα.
Όπως σημειώνει η ανθρωπολόγος Virginia Estabrook, "κάθε φορά που προσπαθούμε να θέσουμε ένα αυστηρό όριο στο βιολογικό φύλο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν εμπίπτουν σε αυτό".
Εν κατακλείδι, η σύγχρονη επιστήμη επιτρέπει μεγαλύτερη ακρίβεια στον προσδιορισμό του βιολογικού φύλου, αλλά η αναγνώριση της ταυτότητας ενός ανθρώπου από τα οστά του παραμένει πολύ πιο περίπλοκη υπόθεση απ’ όσο θεωρούσαμε.
[via]
